Οι επιστήμονες τα «μέτρησαν» και ο αριθμός τους... ζαλίζει!
Έχετε αναρωτηθεί ποτέ πόσα μυρμήγκια περπατούν σε όλον τον
κόσμο; Η απάντηση αυτή μοιάζει αδύνατο να δοθεί καθώς τα μικροσκοπικά αυτά έντομα
φαίνεται να είναι παντού!
Ωστόσο, μια ομάδα επιστημόνων αποφάσισε να αποδεχθεί την
πρόκληση και να δώσει μια ασφαλή απάντηση.
Η εκτίμηση του αριθμού των εντόμων μπορεί να μας βοηθήσει να
καταλάβουμε καλύτερα το πώς λειτουργεί το οικοσύστημα και γι’ αυτό πολλοί
ειδικοί προσπαθούν να μετρήσουν συγκεκριμένα είδη εντόμων και να
χαρτογραφήσουν τις φωλιές τους, με στόχο να καταλάβουν γιατί αυτά τα
πλάσματα συναντώνται σε μεγάλους αριθμούς σε ορισμένα μέρη αλλά παραμένουν σπάνια σε άλλα.
Οι βιολόγοι Σαμπίν Νούτεν και Πάτρικ Σουλτάις από το
Πανεπιστήμιο Julius-Maximilians του Βίρτσμπουργκ
σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ εστίασαν σε ένα από τα πιο ανθεκτικά έντομα της φύσης: τα μυρμήγκια.
Σύμφωνα με την έρευνά τους, υπολογίζεται ότι τα μυρμήγκια
που βρίσκονται σε όλον τον πλανήτη είναι περίπου 20 τετράκις εκατομμύρια! Ο
υπολογισμός αυτός είναι από 2 έως 20 φορές μεγαλύτερος από όλους τους προηγούμενους
υπολογισμούς, όπως αναφέρεται στην έρευνα.
«Εκπλαγήκαμε πολύ από τον τεράστιο αριθμό στον οποίο καταλήξαμε»,
ανέφερε η Σαμπίν Νούτεν, μια εκ των συγγραφέων της έρευνας.
«Ουσιαστικά δεν είχαμε καμία προσδοκία γιατί οι αριθμοί που
κυκλοφορούσαν προηγουμένως στις επιστημονικές βιβλιογραφίες ήταν κυρίως
εικασίες και είχαν πολύ λίγα εμπειρικά δεδομένα», πρόσθεσε. «Αυτή είναι η
καινοτομία της μελέτης μας: συνθέσαμε τα δεδομένα από πολλές εμπειρικές
μελέτες».
Σύμφωνα με τη μελέτη, η προηγούμενη παγκόσμια εκτίμηση ήταν
μεταξύ 1 τετράκις και 10 τετράκις εκατομμυρίων μυρμηγκιών, αλλά βασιζόταν καθαρά
στην υπόθεση ότι τα μυρμήγκια αποτελούν το 1% του συνόλου των εντόμων.
Η καταμέτρηση των μυρμηγκιών
Η ερευνητική ομάδα με επικεφαλής τους Νούτεν και Σουλτάις στήριξε
τη νέα εκτίμηση σε στοιχεία παρατήρησης 80 ετών από ένα εκτεταμένο σύνολο
δεδομένων δειγμάτων μυρμηγκιών από όλα τα μέρη του πλανήτη. Οι συγγραφείς
εντόπισαν και αξιολόγησαν 465 παλαιότερες μελέτες, που περιλάμβαναν 1.306 τοποθεσίες
δειγματοληψίας από όλες τις ηπείρους της Γης στις οποίες ζουν μυρμήγκια.
Αυτή η προσέγγιση προσέφερε μια δομημένη ματιά στο πού ευδοκιμούν τα μυρμήγκια και σε ποιους αριθμούς εμφανίζονται. «Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις μας, ο παγκόσμιος πληθυσμός των μυρμηγκιών είναι 20 x 10 στη δύναμη του 15 - δηλαδή 20 τετράκις εκατομμύρια ζώα. Αυτό είναι ένα 20 με 15 μηδενικά, το οποίο είναι δύσκολο να κατανοηθεί και να εκτιμηθεί», εξηγεί η Νούτεν. Δηλαδή τα μυρμήγκια είναι 20.000.000.000.000.000!
«Κανείς δεν έχει συγκεντρώσει ποτέ ένα σύνολο δεδομένων για
τα μυρμήγκια σε παγκόσμια κλίμακα», είπε ο Πάτρικ Σουλτάις, έτερος ερευνητή της μελέτης.
Πρόσθεσε ότι ενώ γνώριζαν από μελέτες ότι ο αριθμός των μυρμηγκιών ήταν πολύ μεγάλος
στα τροπικά δάση της Δυτικής Αφρικής σε σύγκριση με τις περιοχές της Αρκτικής,
«δεν ξέραμε ποια είναι η εικόνα – πόσοι αριθμοί υπήρχαν».
Η συνδυασμένη μάζα αυτών των εντόμων είναι επίσης
εκπληκτική. Σύμφωνα με τον Σουλτάις, ο συνολικός αριθμός των μυρμηγκιών
«υπερβαίνει τη συνδυασμένη βιομάζα άγριων πτηνών και θηλαστικών και αντιστοιχεί
στο 20% περίπου της βιομάζας της ανθρωπότητας», μια ανακάλυψη που δείχνει πόσο
ζωτικά μπορούν να είναι τα μυρμήγκια στα οικοσυστήματα του πλανήτη. Αυτό σημαίνει
ότι όλα τα μυρμήγκια ζυγίζουν περισσότερο από τα πουλιά και τα θηλαστικά μαζί,
ενώ το βάρος τους είναι ίσο με το 1/5 όλων των ανθρώπων!
«Μια εκπληκτικά συνηθισμένη ερώτηση που μου κάνουν είναι
«Πόσα μυρμήγκια υπάρχουν στη Γη;» και παρόλο που υπήρχαν κάποιες εκτιμήσεις,
κανένας από τους αριθμούς που χρησιμοποιούσαμε δεν ήταν σίγουρος», είπε στο CNN
ο Άνταμ Χαρτ, καθηγητής επικοινωνίας επιστήμης στο Πανεπιστήμιο του Γκλόστερσαιρ
της Αγγλίας. Ο Χαρτ, ο οποίος είναι επίσης αντιπρόεδρος της Βασιλικής
Εντομολογικής Εταιρείας του Ηνωμένου Βασιλείου, δεν συμμετείχε στη μελέτη.
«Αυτή η μελέτη, βασισμένη σε σχεδόν 500 μελέτες σε όλο τον
κόσμο, μας δίνει την καλύτερη δυνατή απάντηση σε αυτό το δύσκολο ερώτημα. Το
εκπληκτικό δεν είναι μόνο ο συνολικός αριθμός, αλλά η αναλογία βιομάζας που
αντιπροσωπεύουν τα μυρμήγκια - το ένα πέμπτο της βιομάζας όλων των ανθρώπων.
Υπογραμμίζει πραγματικά πόσο σημαντικά είναι τα μυρμήγκια», πρόσθεσε.
Αν και ο εκτιμώμενος συνολικός αριθμός μοιάζει αφάνταστα
τεράστιος, οι συγγραφείς της μελέτης λένε ότι είναι «συντηρητικός». Αυτό
συμβαίνει επειδή δεν μπορούσαν να συγκεντρώσουν όλα τα δεδομένα που ήθελαν να
συμπεριλάβουν.
Για παράδειγμα, πολλά μυρμήγκια ζουν υπόγεια, αλλά δεν
υπήρχαν διαθέσιμες μελέτες που θα μπορούσαν να παρέχουν τους αριθμούς για το
πόσα είναι αυτά, είπε ο Σουλτάις. Υπάρχουν μυρμήγκια στον πολύ μακρινό βορρά και στον πολύ
μακρινό νότο, όπως η υποανταρκτική περιοχή, αλλά δεν υπήρχαν αρκετές μελέτες
για μυρμήγκια σε αυτές τις περιοχές για να γίνει μια μαθηματική εκτίμηση.
Οι «πολίτες-επιστήμονες» θα μπορούσαν να καλύψουν αυτά τα
κενά, σύμφωνα με τον Σουλτάις, ο οποίος είπε ότι οι μη επιστήμονες, ακόμη και
οι μαθητές σχολείων, θα μπορούσαν να συνεισφέρουν στο σύνολο δεδομένων με
αποτελεσματικό τρόπο, βάζοντας κάπου φύλλα, ώστε να βγουν έξω από τις φωλιές τους όλα τα
μυρμήγκια, για να μετρήσουν πόσα είναι.
«Ελπίζουμε να εμπνεύσουμε τους ανθρώπους, πρώτα απ' όλα να
σέβονται τη φύση και να την απολαμβάνουν, γιατί είναι απλά εκπληκτικό το τι
μπορούν να κάνουν τα μυρμήγκια και σε ποια κλίμακα. Αλλά, επίσης, εάν είναι
πρόθυμοι να συνεισφέρουν στην επιστήμη με μια πολύ απλή μέθοδο, ακόμη και πολύ
απλά δεδομένα αυτό μπορεί να έχει τεράστια αξία», πρόσθεσε.
Υπάρχουν περίπου 22.000 γνωστά είδη μυρμηγκιών παγκοσμίως. Η
επιτυχία τους εξαρτάται από την κοινωνική τους δομή, με ορισμένα μέλη να είναι
υπεύθυνα για την αναπαραγωγή και άλλα να επικεντρώνονται σε εργασίες όπως η
φροντίδα των απογόνων, η θεραπεία ασθενών ή η συλλογή τροφής.
Πάντως, στην κοινωνία των μυρμηγκιών δεν φαίνεται να υπάρχει
κάποιος αρχηγός. Αντίθετα η δομή της βασίζεται κυρίως στη συλλογική
δραστηριότητα και την ευφυΐα της ομάδας. Όπως στον ανθρώπινο εγκέφαλο οι μεμονωμένοι
νευρώνες δεν είναι αποτελεσματικοί, αλλά συνδυαστικά με τους άλλους δίνουν
εκπληκτικά αποτελέσματα, κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στον μικρόκοσμο των
μυρμηγκιών. Μπορούν να δημιουργήσουν μαζί περίπλοκα δίκτυα μονοπατιών, να
χρησιμοποιήσουν το σώμα τους ως γέφυρες και να «εκμεταλλευτούν» μύκητες ή
αφίδες. Ορισμένες αποικίες ξεπερνούν ακόμη και τους ανθρώπους σε κάποιες
συνεργατικές γνωστικές λειτουργίες.
Όσα μας λένε τα μυρμήγκια
Η μελέτη δείχνει ότι τα μυρμήγκια προτιμούν τα τροπικά και
υποτροπικά κλίματα. Στις περιοχές αυτές μόνο υπολογίζεται ότι κατοικούν περίπου 3
τετράκις εκατομμύρια μυρμηγκιών. Στα δάση, πολλά φωλιάζουν ανάμεσα στα φύλλα, ενώ στις άνυδρες περιοχές κινούνται στο εκτεθειμένο έδαφος.
Αυτές οι λεπτομέρειες βοηθούν τους οικολόγους να αντιληφθούν
καλύτερα το πώς η θερμοκρασία, η βλάστηση και η βροχόπτωση μπορεί να επηρεάσουν
τους πληθυσμούς των μυρμηγκιών.
Τα μυρμήγκια μπορούν να διατηρήσουν τα οικοσυστήματα υγιή ανακυκλώνοντας
θρεπτικά συστατικά και μερικές φορές σχηματίζουν συμμαχίες με φυτά ή έντομα, με
τρόπους που ενισχύουν την τοπική βιοποικιλότητα.
Παράλληλα, βοηθούν στην αποσύνθεση υλικών, παρέχοντας
πολύτιμες υπηρεσίες που εμπλουτίζουν τη γονιμότητα του εδάφους. Η αναγέννηση
των δασών συχνά επωφελείται από τη συνεχή ανάδευση της οργανικής ύλης και τα
μυρμήγκια είναι βασικοί συντελεστές. Τέτοιοι διαφορετικοί ρόλοι σημαίνουν ότι
κατέχουν οικολογική ισχύ δυσανάλογη με το μέγεθός τους.
Αλλά δεν είναι όλες οι αλληλεπιδράσεις ευεργετικές. Σε
ορισμένα μέρη, τα χωροκατακτητικά μυρμήγκια, όπως τα μυρμήγκια της φωτιάς,
βλάπτουν τα αυτόχθονα είδη.
Τα μυρμήγκια μεταφέρουν χώμα, μετακινούν σπόρους και
αλλάζουν πολλά μέρη του περιβάλλοντός τους. Σε μια έκταση δέκα στρεμμάτων
μπορούν να μετακινήσουν έως και 13 τόνους εδαφικής μάζας ετησίως και αυτή η
κίνηση μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση των θρεπτικών συστατικών. Η
αγάπη τους για τους σπόρους σημαίνει ότι μπορούν να τους μεταφέρουν και να
δημιουργήσουν νέα φυτά πολύ πιο μακριά από το μητρικό φυτό.
Οι επιστήμονες σημειώνουν ότι η κατανόηση του αριθμού των μυρμηγκιών παγκοσμίως μπορεί να βοηθήσει στην καθοδήγηση μελλοντικών στρατηγικών διατήρησης, αφού έτσι μπορούμε να εντοπίσουμε περιοχές που χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή για την προστασία της οικολογικής ισορροπίας.