Μια φαινομενικά χαριτωμένη φωτογραφία αποκαλύπτει μια πραγματικότητα που θα πρέπει να προκαλέσει την ανησυχία όλων
Το 2019 ο κλιματολόγος από το Μετεωρολογικό Ινστιτούτο της
Δανίας και επικεφαλής του Blue Action, Στέφεν Όλσεν, τράβηξε μια φωτογραφία που
όταν έκανε τον γύρο του διαδικτύου έμοιασε μαγευτική και χαριτωμένη: σκυλάκια
χάσκι περπατούσαν πάνω στο νερό. Η αλήθεια όμως ήταν πολύ πιο ζοφερή.
«Η αντίδραση με εξέπληξε», λέει ο Όλσεν. «Με εξέπληξε το
γεγονός ότι τόσοι πολλοί άνθρωποι το είδαν ως μια όμορφη φωτογραφία. Εγώ την
είδα ως μια τρομακτική κατάσταση».
Τα σκυλιά στην πραγματικότητα περπατούσαν πάνω στον τεράστιο
θαλάσσιο πάγο στο Inglefield Bredning, ένα σύστημα πάγου μήκους 80 χιλιομέτρων
στη βορειοδυτική Γροιλανδία, το οποίο όμως είχε λιώσει και είχε μετατραπεί στην
επιφάνειά του σε νερό που έφτανε μέχρι τον αστράγαλο, αναφέρει δημοσίευμα του
BBC.
«Έμαθα να βλέπω τη φωτογραφία ως ψευδαίσθηση. Οι άνθρωποι
δεν βλέπουν θαλάσσιο πάγο, αλλά σκυλιά που περπατούν στο νερό», λέει ο Όλσεν.
Ο Όλσεν τράβηξε τη φωτογραφία ενώ ταξίδευε με μια ομάδα
επιστημόνων που παρακολουθούσαν τις συνθήκες της θάλασσας και των πάγων κοντά
στην πόλη Qaanaaq, μια από τις βορειότερες πόλεις του κόσμου. Στο ταξίδι τους ανέσυραν
τα επιστημονικά όργανα που είχαν τοποθετήσει κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
«Ταξιδεύαμε για μερικές ώρες και έγινε σαφές ότι το λιώσιμο
ήταν πολύ ακραίο… [ο πάγος] λίγο πολύ έλιωσε κάτω από τα πόδια μας ενώ
ταξιδεύαμε πάνω του», λέει ο Όλσεν. «Οι ντόπιοι κυνηγοί και εγώ εκπλαγήκαμε
πολύ… ψάχναμε για στεγνά σημεία για να βγάλουμε τα σκυλιά και τα έλκηθρα από το
νερό και δεν υπήρχε κανένα στον ορίζοντα. Γυρίσαμε πίσω και καταφέραμε να
επιστρέψουμε στην ακτή».
Τα σκυλιά είναι συνήθως πολύ διστακτικά στο να βρέξουν τα
πόδια τους, λέει ο Όλσεν. «Συνήθως συναντάμε νερό, όταν υπάρχουν ρωγμές στον
θαλάσσιο πάγο και τα σκυλιά πρέπει να πηδήξουν πάνω από το νερό… το μισούν.
Αλλά στην πραγματικότητα ήταν πολύ ζεστά, οπότε νομίζω ότι χάρηκαν γιατί είχαν
κρύα πόδια», λέει, προσθέτοντας ότι η θερμοκρασία έφτασε τους 14οC
εκείνη την ημέρα.
Ο Όλσεν λέει ότι έμεινε εξαιρετικά έκπληκτος από το γρήγορο
λιώσιμο που είδε όταν τράβηξε τη φωτογραφία στις 13 Ιουνίου 2019. Έχει βιώσει
ένα τόσο ακραίο γεγονός μόνο μία φορά κατά τη διάρκεια των 15 ετών που διεξάγει
έρευνες στη Γροιλανδία. Είναι ασυνήθιστο το λιώσιμο να συμβαίνει τόσο γρήγορα,
εξηγεί ο Όλσεν.
«Απαιτείται μια ξαφνική εμφάνιση θερμού αέρα, ενώ έχετε
ακόμη φρέσκο χιόνι στον πάγο και στερεό θαλάσσιο πάγο. Έτσι, είναι ένα
παράδειγμα ακραίου γεγονότος που αναπτύσσεται νωρίς στην εποχή… Η τοπική
κοινότητα μου είπε: ‘θα πρέπει να περιμένετε 100 χρόνια για να ξαναδείτε [ένα
τέτοιο γεγονός]’.»
Γεγονότα τήξης, όπως αυτό που είδε ο Όλσεν, κανονικά δεν θα
συνέβαιναν παρά αργότερα, στα τέλη Ιουνίου και τον Ιούλιο, αλλά το 2019 η τήξη
ξεκίνησε στα μέσα Απριλίου, περίπου έξι έως οκτώ εβδομάδες πριν από τον μέσο
όρο της περιόδου 1981-2020, και επηρέασε περίπου το 95% του στρώματος πάγου της
Γροιλανδίας, σύμφωνα με την Εθνική Υπηρεσία Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ.
Ρεκόρ απώλειας παγετώνων το 2019 στην Γροιλανδία
Τόσο πρώιμα γεγονότα τήξης μπορούν να προκαλέσουν ένα
«φαινόμενο χιονοστιβάδας» και να οδηγήσουν σε περισσότερο λιώσιμο, καθώς
υπάρχει λιγότερο χιόνι και πάγος για να αντανακλούν τις ακτίνες του ήλιου πίσω
στο διάστημα και να διατηρούν την επιφάνεια δροσερή, εξηγεί η Μπιάνκα Περέν,
παλαιοκλιματολόγος στο British Antarctic Survey (BAS), η οποία μελετά πυρήνες
ιζημάτων από πολικές περιοχές για να κατανοήσει τη μακροπρόθεσμη μεταβλητότητα του
κλίματος.
Η Γροιλανδία γνώρισε απώλεια πάγου ρεκόρ το 2019,
αποβάλλοντας συνολικά 532 δισεκατομμύρια τόνους από το γιγαντιαίο στρώμα πάγου
της, σύμφωνα με μελέτη του 2020. Κατά μέσο όρο, η Γροιλανδία χάνει 234
δισεκατομμύρια τόνους πάγου ετησίως – αρκετό για να χωρέσει σε 6.324 Empire
State Buildings, αναφέρει το BBC.
«Το 2019 ήταν μια πραγματικά ασυνήθιστα ζεστή χρονιά, αλλά
το ίδιο ήταν και το 2012», λέει η Κέλι Χόγκαν, θαλάσσια γεωφυσικός στο BAS που
μελετά τις επιπτώσεις του λιωμένου στρώματος πάγου της Γροιλανδίας. Το 2012, η
καλοκαιρινή περίοδος (Ιούνιος-Αύγουστος) ήταν πάνω από 2C θερμότερη από τον
μέσο όρο της περιόδου 1981-2010 και πάνω από 1,5C θερμότερη για ολόκληρο το
στρώμα πάγου. «Αυτά τα ακραία φαινόμενα εμφανίζονται συχνότερα από ό,τι
πιστεύαμε. Συμβαίνουν κάθε λίγα χρόνια», λέει η Χόγκαν.
«Αυτό που είναι πραγματικά ξεχωριστό στη Γροιλανδία είναι το
πόσο πολύ λιώνει στην επιφάνεια το καλοκαίρι, επειδή δεν συμβαίνει ούτε κατά
διάνοια τόσο πολύ στην Ανταρκτική», λέει η Χόγκαν. «Όταν βλέπεις τεράστιες
ποσότητες νερού [στον πάγο], είναι πραγματικά συγκλονιστικό».
Αλλά είναι σπάνιο να βλέπουμε «γιγάντιες λίμνες νερού» στην
επιφάνεια, όπως στη φωτογραφία του Όλσεν, λέει η Περέν, καθώς συνήθως το νερό
διαρρέει μέσα από ρωγμές στον πάγο. «Ουσιαστικά ανασηκώνει το στρώμα πάγου και
το στέλνει προς την ακτή. Έτσι, συχνά δεν έχουμε αυτή τη λίμνη νερού, αλλά
αντίθετα έχουμε ζεστό νερό που στέλνεται στα έγκατα του στρώματος πάγου της
Γροιλανδίας, θερμαίνοντας ουσιαστικά τα σημεία», λέει.
Το γρήγορο λιώσιμο των πάγων επηρεάζει ήδη τον τρόπο ζωής
των τοπικών κοινοτήτων. «Πρέπει να προσαρμόσουν τον τρόπο με τον οποίο κυνηγούν
και ψαρεύουν», λέει ο Όλσεν.
Εάν ο πάγος δεν είναι ασφαλής για να ταξιδέψει κανείς,
δυσχεραίνει επίσης την έρευνα των επιστημόνων, προσθέτει ο Όλσεν. «Θα πρέπει να
προσαρμοστούμε και να βασιστούμε περισσότερο σε αυτόματα όργανα αντί για
παρακολούθηση με βάση την κοινότητα».
Η φωτογραφία έχει συμβάλει στην ευαισθητοποίηση σχετικά με
την ευπάθεια της Γροιλανδίας στην κλιματική αλλαγή, λέει ο Όλσεν. «Έχω σίγουρα
διαπιστώσει ότι μπορείς να τραβήξεις μεγάλη προσοχή για το πρόβλημα με μια
φωτογραφία… οπότε ήταν πολύ αποτελεσματική».
«Αλλά με προκάλεσαν επίσης άνθρωποι που έλεγαν: ‘πώς μπορείς
να βγάλεις μια φωτογραφία για την κλιματική αλλαγή;’. Και συμφωνώ, δεν μπορείς
να βγάλεις μια φωτογραφία και να την αποκαλέσεις κλιματική αλλαγή, γιατί αυτό
είναι κάτι που εκτυλίσσεται σε μεγαλύτερο χρονικό διάστημα», λέει ο Όλσεν.
«Πρέπει να εξηγήσουμε τη φωτογραφία και να δώσουμε το σωστό πλαίσιο».
Οι φωτογραφίες είναι χρήσιμα εργαλεία για την έναρξη
συζήτησης σχετικά με το περιβάλλον και την εξήγηση επιστημονικών φαινομένων,
λέει η Περέν. «Η επιστήμη έχει πρόβλημα επικοινωνίας», λέει.
«Όταν την είδα για πρώτη φορά το 2019 θυμάμαι ότι σκέφτηκα:
‘Θεέ μου, αυτή είναι μια τόσο σοκαριστική εικόνα’», προσθέτει η Περέν. «Είναι
μια συμβολική εικόνα για το πώς μοιάζει η κλιματική αλλαγή στη Γροιλανδία. Αλλά
υπάρχει και μια επιστημονική πλευρά: ίσως αυτό να είναι πρωτοφανές, αλλά επίσης
[σκιαγραφεί] μια πολύ καλή, κάπως εμβληματική εικόνα για το πώς θα μοιάζει το
μέλλον».
Η Χόγκαν από την πλευρά της λέει ότι αυτή η φωτογραφία
«δείχνει πραγματικά την έκταση του προβλήματος». «Μοιάζει σαν τα σκυλιά να
κάνουν πατινάζ πάνω σε κάτι χωρίς πάτο… μοιάζει σαν να μπορούν να βυθιστούν ανά
πάσα στιγμή, κάτι που ίσως αποτελεί κάποιου είδους μεταφορά για το στρώμα πάγου
και το μέλλον».