Πανόραμα Θων: Η άγνωστη κατασκευή απέναντι από το Καλλιμάρμαρο σε μια Αθήνα εντελώς διαφορετική

Σε καρτ ποστάλ και φωτογραφίες της Αθήνας στα τέλη του 19^ου και αρχές του 20στού αιώνα βλέπουμε μια εντυπωσιακή κατασκευή. Ήταν το Πανόραμα Θων το οποίο δεν μακροημέρευσε

Πάνω από έναν αιώνα πριν ένας άντρας ρεμβάζει στον λόφο του Αρδηττού απολαμβάνοντας τη θέα μιας εντελώς διαφορετικής Αθήνας. Ο Ιλισός δεν είναι σκεπασμένος και περνά κάτω από μια όμορφη χτιστή γέφυρα, τα σπίτια είναι απείρως λιγότερα και μια κυκλική κατασκευή τραβά την προσοχή. Είναι το Πανόραμα Θων, ένα πρωτοποριακό για την εποχή δημιούργημα, που έμεινε για περίπου 20 χρόνια απέναντι από το Καλλιμάρμαρο.

Τι ήταν το Πανόραμα

Το Πανόραμα είναι μια κατασκευή που πατένταρε το 1787 ο Άγγλος Ρόμπερτ Μπάρκερ. Πρόκειται για ένα πανύψηλο κυλινδρικό κτίσμα με κωνική στέγη. Εσωτερικά έχει επενδυθεί με καμβά στον οποίο ζωγράφιζαν ένα συγκεκριμένο τοπίο ή ένα ιστορικό γεγονός. Ουσιαστικά ήταν μια πανοραμική εικόνα η οποία «περικύκλωνε» τον θεατή και δημιουργούσε μια ψευδαίσθηση συνέχειας του χώρου, σε μια ζωγραφισμένη μορφή 360º. Ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές καθ' όλη την διάρκεια του 19ου αιώνα, κυρίως στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Το 1818 στο Παρίσι ο Μπάρκερ παρουσίασε ένα Πανόραμα με την πόλη της Αθήνας.

Το αθηναϊκό Πανόραμα δημιουργήθηκε από τον Νικόλαο Θων, απέναντι από το Καλλιμάρμαρο Στάδιο, με την ευκαιρία της τέλεσης των Ολυμπιακών αγώνων, το 1896. Το κατασκεύασε με στόχο να εκμεταλλευτεί το κοινό που θα επισκεπτόταν την Αθήνα για τους Αγώνες. Ολοκληρώθηκε στις αρχές του 1896 και στο εσωτερικό του ο επισκέπτης (πληρώνοντας φυσικά εισιτήριο) έβλεπε σκηνές της πολιορκίας του 1870, του Παρισιού από τους Γερμανούς. Το Πανόραμα εξωτερικά είχε λευκό χρώμα, ήταν κυλινδρικό και κωνική σκεπή. Οι ακριβείς διαστάσεις του δεν έχουν διασωθεί.

Ποιος ήταν ο Νικόλαος Θων

Ο Νικόλαος Θων γεννήθηκε το 1848 ήταν γιος του Γερμανού αξιωματικού και υπασπιστή του βασιλέα Όθωνα, Καρόλου Θων (Karl Thon) και της Μαρίας (Μαριγώ) Βογιατζή (1817-1905) από τα Καλάβρυτα. Μεγάλωσε μέσα στο παλάτι έχοντας δασκάλους κορυφαίους Ευρωπαίους παιδαγωγούς της εποχής. Βαφτίστηκε Χριστιανός Ορθόδοξος και έλαβε την Ελληνική υπηκοότητα. Μετά την ενηλικίωσή του προσλήφθηκε στην υπηρεσία του βασιλέως Γεωργίου Α’ (1869) και σε λίγα χρόνια ανέλαβε τη γενική επιμέλεια της βασιλικής περιουσίας. Για πάνω από 20 χρόνια συνόδευε τον Γεώργιο Α’ σε όλα τα ταξίδια του στο εξωτερικό και υπήρξε ο πιο έμπιστος από όλους τους συνεργάτες του.

Παράλληλα υπήρξε, διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου, ιδιοκτήτης μεταλλείων στις Κυκλάδες και κάτοχος τεράστιας ακίνητης περιουσίας. Είχε στην ιδιοκτησία του την ομώνυμη έπαυλη στους Αμπελόκηπους, η οποία πωλήθηκε από τα μέλη της οικογένειας το 1921, μια πολυκατοικία στην οδό Ιπποκράτους, η οποία διατηρείται ακόμα και σήμερα, το Παλατάκι στο Χαϊδάρι, καθώς και το οικόπεδο όπου κατασκευάστηκε το Εθνικό Θέατρο. Συνέβαλε στην χρηματοδότηση της εκκλησίας Αγίου Νικολάου στα Πευκάκια Αθήνας, όπου βρισκόταν και η αρχική του κατοικία, καθώς και του Αγίου Γεωργίου του Λυκαβηττού. Διετέλεσε μέλος της οργανωτικής επιτροπής των Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 1906, πρόεδρος του Πανελληνίου Γυμναστικού Συλλόγου και ιδρυτικό μέλος του Ομίλου Ερετών.

Απεβίωσε το 1906 σε ηλικία 58 ετών, από ανακοπή καρδίας. Ήταν παντρεμένος με την Σοφία Τριανταφύλλου και είχε αποκτήσει έξι παιδιά: τον Κάρολο, την Αγγελική, την Μαρία, την Ιουλία, τον Αγαμέμνονα και τον Μιλτιάδη, ο οποίος ήταν ζωγράφος.

Οι τελευταίες… δόξες πριν την κατεδάφιση

Κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων το Πανόραμα Θων γνώρισε τεράστια επιτυχία με την επισκεψιμότητα να είναι ιδιαιτέρα υψηλή. Παρέμεινε ατραξιόν της Αθήνας και μέσα στα επόμενα χρόνια και έγινε το κεντρικό θέμα για καρτλ ποστάλ και φωτογραφίες.

Το 1906 πραγματοποιείται στην Αθήνα οι Μεσολυμπιακοί Αγώνες. Πρόκειται για έναν βραχύβιο θεσμό που προέκυψε μετά από αίτημα της Ελλάδας να διοργανώνονται μόνιμα αγώνες στην Αθήνα, στο μεσοδιάστημα δύο διαδοχικών Ολυμπιακών διοργανώσεων. Σε φωτογραφίες με το κατάμεστο Καλλιμάρμαρο φαίνεται ξεκάθαρα στο βάθος το Πανόραμα. Οι επισκέπτες της Μεσολυμπιάδας του 1906 (όπως έμεινε γνωστή) του έδωσαν νέα ζωή αλλά δεν έμελλε να μακροημερεύσει.

Μέσα στα επόμενα χρόνια πλήθυναν οι φωνές που ζητούν την κατεδάφιση του. Χαρακτηριστικό είναι το δημοσίευμα της εφημερίδας «Εμπρός» που το χαρακτηρίζει «στοιχειό των Αθηνών» ενώ σε γελοιογραφία της εφημερίδας «Παναθήναια» αναφέρεται ως «Πανούρημα» γιατί πολλοί ήταν εκείνοι που χρησιμοποιούσαν τους τοίχους του για να ξαλαφρώσουν.

Το Πανόαραμα Θων ήταν εντυπωσιακό και πρωτοποριακό για την εποχή αλλά κατακρίθηκε γιατί δεν έδενε με το υπόλοιπο τοπίο. Πολλοί ήταν εκείνοι που υποστήριζαν ότι μια τέτοια κατασκευή δεν έχει θέση δίπλα στο Καλλιμάρμαρο. Τελικά το κοινό έχασε το ενδιαφέρον του για το Πανόραμα και τον Φεβρουάριο του 1914 κατεδαφίστηκε με απόφαση ο χώρος να μείνει ανοιχτός για πάρκο και πλατεία.

Η παρουσία του σε καρτ ποστάλ και φωτογραφίες της παλιάς Αθήνας πάντα προκαλεί εντύπωση. Είναι ένα σύμβολο μιας διαφορετικής εποχής, μιας εντελώς διαφορετικής πόλης.