Ο άνθρωπος με το σιδηρούν προσωπείο: Η πραγματική ιστορία

Η ιστορία του ενέπνευσε βιβλία, θεατρικές παραστάσεις και ταινίες. Ο μυστηριώδης κρατούμενος και η πραγματική ιστορία πίσω από τον μύθο

Βιβλία, ποιήματα, πίνακες ζωγραφικής, θεατρικές παραστάσεις και κινηματογραφικές ταινίες. Ο «άνθρωπος με το σιδηρούν προσωπείο» αποτέλεσε έμπνευση για κορυφαίες προσωπικότητες όπως ο Βολτέρος και ο Αλέξανδρος Δουμάς και ο μύθος του διατηρείται μέχρι σήμερα. Τα μυθιστορηματικά στοιχεία της ιστορίας του μυστηριώδη κρατουμένου δημιουργούν την εντύπωση ότι πρόκειται για λαϊκό θρύλο ή δημιούργημα κάποιου ευφάνταστου συγγραφέα. Οι ιστορικοί όμως συμφωνούν: Ο άνθρωπος με τη σιδερένια μάσκα υπήρξε!

Τα ιστορικά στοιχεία

Η υπόθεση διαδραματίστηκε κατά τη βασιλεία του Λουδοβίκου ΙΕ (15^ος ). Η πρώτη επίσημη αναφορά που έχει διασωθεί είναι μια επιστολή που εστάλη στις 19 Ιουλίου 1669. Ο υπουργός του Λουδοβίκου, Μαρκί ντε Λουβουά ενημερώνει τον διευθυντή της φυλακής του Πινιερόλ (σημερινό Πινερόλο που ανήκει πλέον στην Ιταλία), Ντοβέρν ντε Σεν Μαρς ότι ένας κρατούμενος με το όνομα «Εουστάς Ντογκέρ» (Eustache Dauger) θα αφιχθεί μέσα στο επόμενο μήνα.

Ο Ντε Λουβουά δίνει οδηγίες στον Σεν Μαρς να ετοιμάσει ένα κελί με πολλές πόρτες, οι οποίες θα κλείνουν η μια μετά την άλλη, ώστε κανείς να μην μπορεί να ακούσει τι συμβαίνει στο κελί. Ο Σεν Μαρς έπρεπε να βλέπει τον κρατούμενο μόνο μια φορά την ημέρα για να του αφήνει φαγητό. Αν ο «Ντογκέρ» επιχειρούσε να μιλήσει για κάτι πέραν των αναγκών του θα έπρεπε να θανατωθεί. «Ο κρατούμενος δεν πρέπει να απαιτεί πολλά από τη στιγμή που είναι μόνο ένας υπηρέτης» αναφέρει η επιστολή.

Στο γράμμα το όνομα «Eustace Dauger» έχει σημειωθεί με διαφορετικό γραφικό χαρακτήρα. Οι ιστορικοί πιστεύουν ότι κάποιος υπάλληλος έγραψε την επιστολή σύμφωνα με τις οδηγίες του Λουβουά και στη συνέχεια ο ίδιος ο πρωθυπουργός προσέθεσε στα κενά το όνομα του κρατουμένου. Θεωρείται δεδομένο ότι το Εουστάρ Ντογκέρ δεν είναι το πραγματικό ονοματεπώνυμο του συγκεκριμένου προσώπου.

Ο «Ντογκέρ» συνελήφθη στο Καλαί στις 28 Ιουλίου 1669 και έφτασε στη φυλακή του Πινιερόλ στις 24 Αυγούστου. Τη σύλληψη έκανε ο λοχαγός Αλεξάντρ ντε Βορουά χωρίς να έχει ενημερωθεί ο τοπικός κυβερνήτης της περιοχής.

Στη φυλακή στο Πινιερόλ κρατούνταν άτομα τα οποία θεωρούνταν ντροπή για τη Γαλλία. Πολιτικοί, στρατιωτικοί, διπλωμάτες και συγγενείς του βασιλιά. Μετά την άφιξη του «Ντογκέρ» στο Πινιερόλ άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες για το ποιος πραγματικά είναι. Οι πρώτες εικασίες υποστήριζαν ότι πρόκειται για Γάλλο στρατηγό. Ο διευθυντής της φυλακής σε επιστολή προς τον υπουργό Ντε Λουβουά αναφέρει ότι «ο κρατούμενος είναι ένας ήσυχος άντρας που δεν δημιουργεί προβλήματα». Τονίζει ότι «είναι διαθέσιμος στις επιταγές του Θεού και του βασιλιά σε αντίθεση με άλλους φυλακισμένους που πάντα παραπονιούνται ή προσπαθούν να δραπετεύσουν».

Αντίθετα με τον μύθο, ο «Ντογκέρ» δεν ήταν μόνιμα αποκομμένος από τους υπόλοιπους κρατουμένους. Σε επιστολή του προς τον Λουβουά ο Σεν Μαρς ζητά από τον υπουργό την άδεια να χρησιμοποιήσει τον «Ντογκέρ» ως υπηρέτη ενός διάσημου κρατουμένου. Ήταν ο πρώην υπεύθυνος οικονομικών της Γαλλίας, Νικολά Φουκέ ο οποίος είχε φυλακιστεί για υπεξαίρεση χρημάτων. Ο Φουκέ είχε εντός φυλακής έναν υπηρέτη (ο οποίος ήταν επίσης κρατούμενος). Ο υπηρέτης του Φουκέ όμως ήταν πολύ συχνά άρρωστος και έτσι δόθηκε η άδεια στον «Ντογκέρ» να τον καλύπτει. Ο Φουκέ λοιπόν συναντούσε τον μυστηριώδη κρατούμενο αλλά απαγορευόταν να είναι παρών όταν ο πρώην υπουργός συναντούσε άλλους φυλακισμένους.

Οι ιστορικοί αναφέρουν πως το γεγονός ότι ο «Ντογκέρ» έγινε υπηρέτης του Φουκέ υποδεικνύει ότι ο μυστηριώδης κρατούμενος δεν είχε αριστοκρατική καταγωγή.

Σε επιστολή του υπουργού Λουβουά προς τον Φουκέ είναι φανερή η αγωνία του υπουργού για τον «Ντογκέρ». Ρωτά τον Φουκέ αν έχει μιλήσει με τον μυστηριώδη κρατούμενο για το τι έκανε πριν συλληφθεί και του τονίζει πως είναι κρίσιμο να μην διαρρεύσει οτιδήποτε από όσα του έχει πει. Τον προειδοποιεί μάλιστα πως αν μιλήσει τότε θα χαλαρώσουν οι συνθήκες κράτησης του.

Ο Νικολά Φουκέ πέθανε το 1680 στη φυλακή και μετά από έρευνα στο κελί αποκαλύφθηκε ότι υπήρχε μια μυστική τρύπα με την οποία επικοινωνούσε με τον Αντονίν Νομπάρ ντε Κομόν, μαρκήσιο της Λοζάνης. Θεωρείται λοιπόν βέβαιο ότι ο μαρκήσιος γνώριζε για τον «Ντογκέρ».

Το 1681 ο Σεν Μαρς έγινε διευθυντής στη φυλακή του κάστρου Εξίλ και πήρε μαζί του τον «Ντογκέρ». Έξι χρόνια μετά ο μυστηριώδης κρατούμενος ακολούθησε τον Σεν Μαρς στη φυλακή του νησιού Σεν Μαργκερίτ. Τότε ήταν που κυκλοφόρησαν οι φήμες για έναν κρατούμενο που φορούσε σιδερένια μάσκα. Εικάζεται ότι του είχαν φορέσει κάποιο είδος μάσκας κατά τη μεταφορά. «Όλοι προσπαθούν να μαντέψουν ποιος είναι ο κρατούμενος μου» γράφει σε επιστολή του το 1867 ο Σεν Μαρς.

Τον Σεπτέμβριο του 1698 ο Σεν Μαρς έγινε διευθυντής στη φυλακή της Βαστίλης στο Παρίσι. Ο «Ντογκέρ» μεταφέρθηκε εκεί και τον έβαλαν σε κελί στο Μπερτοντιέρ. Ο υποδιευθυντής Ντε Ροσάρζ ανέλαβε τη σίτιση του κρατουμένου. Τον βοηθούσε ο αξιωματικός Ντε Ζουνκά ο οποίος ανέφερε ότι «ο κρατούμενους φορούσε συνέχεια μια μάσκα από μαύρο βελούδο». Στις 19 Νοεμβρίου 1703 ο «Εουστάς Ντογκέρ» πέθανε στο κελί του στη Βαστίλη. Τον έθαψαν την επόμενη μέρα με το όνομα «Μαρσιολί» (Marchioly).

Οι θεωρίες

Οι πρώτες εικασίες αναφορικά με τον μυστηριώδη κρατούμενο ήθελαν να είναι ένας Γάλλος στρατηγός. Στη συνέχεια ο Σεν Μαρς, όπως έχει παραδεχθεί σε επιστολές του, διέδωσε φήμες πως ίσως να είναι ο δούκας του Μποφόρ ή γιός του Άγγλου πολιτικού Όλιβερ Κρόμγουελ.

Μια από τις πιο δημοφιλείς θεωρίες είναι πως ο «Ντογκέρ» είχε συγγενική σχέση με τον Λουδοβίκο ΙΕ’. Κάποιοι μιλούν για αδελφό του, κάποιοι άλλοι για τον πατέρα του και υπάρχει και η θεωρία του νόθου γιού του βασιλιά. Οι ιστορικοί θεωρούν απίθανο να δινόταν άδεια ώστε ένα συγγενής του βασιλιά να γινόταν υπηρέτης στη φυλακή.

Ιστορικοί επιχείρησαν να αποδώσουν το όνομα «Εουστάς Ντογκέρ» σε πραγματικό πρόσωπο ενώ σύμφωνα με μια άλλη θεωρία ο μυστηριώδης κρατούμενος ήταν ο Ιταλός διπλωμάτης, Ερκόλ Αντόνιο Ματιολί ο οποίος είχε συλληφθεί για κατασκοπία. Το γεγονός ότι στην ταφή του κρατουμένου χρησιμοποιήθηκε το όνομα «Μαρσιολί» ενισχύει τη συγκεκριμένη θεωρία.

Τέλος υπάρχει και ο ισχυρισμός ότι ο «Ντογκέρ» ήταν πράγματι υπηρέτης ενός πολύ ισχυρού προσώπου. Είχε δει ή είχε μάθει κάτι το οποίο δεν έπρεπε ποτέ να αποκαλυφθεί.

Επίλογος

Η ιστορία του «άντρα με το σιδηρούν προσωπείο» αποτέλεσε το πεδίο πολλών ερευνών. Η λίστα των… υποψηφίων ήδη περιέχει δεκάδες ονόματα και οι θεωρίες είναι πάρα πολλές. Το δεδομένο είναι ότι οι ιστορικοί είναι βέβαιοι ότι ο μυστηριώδης κρατούμενος ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Η «σιδερένια μάσκα» είτε αποτελεί εξ ολοκλήρου μύθο, είτε χρησιμοποιήθηκε μόνο για τη μεταφορά του κρατουμένου. Εντός της φυλακής ο «Ντογκέρ» φορούσε κουκούλα από βελούδο ενώ κάποιοι υποστηρίζουν ότι σε συναντήσεις με τον Σεν Μαρς ή τον Φουκέ το πρόσωπο του ήταν ακάλυπτο. Πιθανότατα το μυστήριο της πραγματικής ταυτότητας του «Ντογκέρ» δεν θα λυθεί ποτέ αν και οι ιστορικοί ελπίζουν ότι θα εντοπιστεί κάποια στιγμή ένα αρχείο ή μια επιστολή που θα βγάλει τελικά τη μάσκα…