Η κρίση στη Volkswagen τρομοκρατεί μια ολόκληρη πόλη

Η πέμπτη μεγαλύτερη πόλη της Γερμανίας γεννήθηκε για τη Volkswagen και ίσως καταρρεύσει μαζί της

Μέχρι τη δεκαετία του 1930, η κοιλάδα του ποταμού Άλερ στο «Mittellandkanal» της Κάτω Σαξονίας ήταν μια μεγάλη αχανής άδεια έκταση. Όταν όμως στην εξουσία της Γερμανίας ανήλθε ο Αδόλφος Χίτλερ αποφάσισε να χαρίσει τον εκλεκτό λαό του Τρίτου Ράιχ την Kraft durch Freude (Δύναμη μέσω της χαράς). Στο πλαίσιο αυτό θέλησε να δημιουργήσει το «αυτοκίνητο του λαού», ένα φθηνό όχημα που θα μπορούσε να αγοραστεί από τους περισσότερους δίνοντάς τους μια τόνωση καταναλωτικής ευτυχίας. Κάπως έτσι, «γεννήθηκε» η αυτοκινητοβιομηχανία της Volkswagen, το όνομα της οποίας σημαίνει κυριολεκτικά «αυτοκίνητο του λαού».

Το χιτλερικό καθεστώς αποφάσισε να φτιάξει το μεγαλεπήβολο εργοστάσιο της Volkswagen σε αυτήν την άδεια κοιλάδα του Άλερ, ενώ φρόντισε να χτίσει από το μηδέν μια μεγάλη πόλη, για να φιλοξενήσει όλους τους εργάτες του εργοστασίου. Η πόλη εγκαινιάστηκε το 1938 και ονομάστηκε Βόλφσμπουργκ από το όνομα ενός κοντινού κάστρου. Σύντομα, έγινε η πρωτεύουσα της παγκόσμιας αυτοκινητοβιομηχανίας με τον πληθυσμό της να αυξάνεται γρήγορα, ενώ πλέον είναι η πέμπτη μεγαλύτερη πόλη της Γερμανίας με 120.000 κατοίκους.

Σήμερα όμως ακόμα και η ίδια η ύπαρξη του Βόλφσμπουργκ απειλείται καθώς η Volkswagen βιώνει μια άνευ προηγουμένου κρίση.

 Το «Σκαθάρι» της Χαράς

Όταν η πόλη δημιουργήθηκε, το εργοστάσιο της Volkswagen ξεκίνησε να παράγει το KdF-Wagen - ένα χαμηλού κόστους, προσιτό αυτοκίνητο που αποτελούσε μέρος της εκστρατείας Kraft durch Freude (Δύναμη μέσω της χαράς) του Τρίτου Ράιχ. Επρόκειτο για το αυτοκίνητο που αργότερα έγινε διάσημο ως το «Σκαθάρι» ή «Κατσαριδάκι».

Το Βόλφσμπουργκ υπάρχει εξαιτίας του εργοστασίου αυτοκινήτων της Volkswagen και όπως λένε στη Γερμανία αν φτερνιστεί η Volkswagen, το Βόλφσμπουργκ θα κρυώσει.

Αυτή τη στιγμή, το βασικό θέμα συζήτησης στην πόλη είναι  η όλο και πιο δύσκολη κρίση που βιώνει η Volkswagen , καθώς η μεγαλύτερη αυτοκινητοβιομηχανία της Ευρώπης σχεδιάζει για πρώτη φορά στην ιστορία της να κλείσει εργοστάσια στη Γερμανία και να απολύσει χιλιάδες εργαζόμενους.

Στο Βόλφσμπουργκ περισσότεροι από 60.000 κάτοικοι εργάζονται για τη Volkswagen. Οι μισθοί τους είναι πάνω από τον μέσο όρο, καθιστώντας το εργατικό κόστος της εταιρείας το υψηλότερο στη γερμανική αυτοκινητοβιομηχανία, όπου το μέσο ωρομίσθιο ήταν περίπου 62 ευρώ το 2023.

Περικοπές και κατάρρευση

Η Κρίστίν Ρέσερ λέει ότι εκεί το τυπικό γερμανικό όνειρο για ένα σπίτι με κήπο, ένα αυτοκίνητο και μια οικογένεια είναι ακόμα ζωντανό. Η κτηματομεσίτρια ξενάγησε το δίκτυο Deutsche Welle σε ένα σπίτι σε στιλ μπανγκαλόου, το οποίο, όπως λέει, είναι αρκετά τυπικό για τα σπίτια πολλών εργαζομένων της VW στο Βόλφσμπουργκ. Ένα διαχωριστικό δωματίου, τα δάπεδα από PVC σε πετρόλ χρώμα και τα κίτρινα πλακάκια της κουζίνας παραπέμπουν στην δεκαετία του 1960, την εποχή που πολλά από αυτά τα σπίτια χτίστηκαν.

Η Ρέσερ έχει περάσει εδώ όλη της τη ζωή. Τώρα, όμως, νιώθει ότι η πόλη έχει κυριευτεί από τεράστια αβεβαιότητα, με τους εργαζόμενους της Volkswagen να της τηλεφωνούν για να «πουλήσουν τα σπίτια τους πριν καταρρεύσει η αξία τους», όπως λέει. Άλλοι πελάτες άλλαξαν γνώμη και ακύρωσαν την τελευταία στιγμή τα συμβόλαια αγοράς σπιτιού.

«Οι άνθρωποι διστάζουν να αγοράσουν νέο σπίτι και θέλουν να κρατήσουν τα χρήματά τους μέχρι να μάθουν τι θα αποφασίσει η Volkswagen», λέει.

Το 2023, ο όμιλος αυτοκινήτων που κατασκευάζει 10 διαφορετικές μάρκες εξακολουθούσε να καταγράφει κέρδη συνολικού ύψους άνω των 18 δισεκατομμυρίων ευρώ και να καταβάλλει 4,5 δισεκατομμύρια ευρώ σε μερίσματα στους μετόχους. Παρ' όλα αυτά, η διοίκηση της VW ξεκίνησε πέρυσι ένα πρόγραμμα αποδοτικότητας με στόχο την εξοικονόμηση 10 δισ. ευρώ έως το 2026 για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας.

Τον Αύγουστο του 2024, ωστόσο, η διοίκηση δήλωσε ότι απαιτούνται περαιτέρω μέτρα εξοικονόμησης, συμπεριλαμβανομένου του κλεισίματος ενδεχομένως δύο εργοστασίων αυτοκινήτων στη Γερμανία και των απότομων περικοπών στο προσωπικό της εταιρείας που αριθμεί 120.000 άτομα στη Γερμανία.

Ένα φθινοπωρινό απόγευμα του Οκτωβρίου, η δημοσιογράφος της Deutsche Welle Ναντίν Μίχολεκ παρακολουθούσε εκατοντάδες εργαζομένους του εργοστασίου της Volkswagen να βγαίνουν από την πύλη 17 έχοντας τελειώσει την πρωινή τους βάρδια στις 2 μ.μ.

Καθώς κατευθύνονται προς το τεράστιο πάρκινγκ έξω από το εργοστάσιο, η διάθεσή τους φαίνεται υποτονική και σχεδόν κανείς δεν θέλει να μιλήσει ή έστω να φωτογραφηθεί από την δημοσιογράφο.

Μετά τη μαζική κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης των προβλημάτων της Volkswagen τις τελευταίες εβδομάδες, οι περισσότεροι από αυτούς δεν έχουν διάθεση να απαντήσουν ξανά και ξανά στις ίδιες ερωτήσεις. Φυσικά, οι εργαζόμενοι φοβούνται για τις δουλειές τους, λέει ένας άνδρας και ένας άλλος προσθέτει ότι το μόνο που μπορούν να κάνουν τώρα είναι να παραμείνουν σίγουροι για το μέλλον της αυτοκινητοβιομηχανίας. «Έχουμε επιβιώσει από πολλές κρίσεις, θα επιβιώσουμε και από αυτή», λέει.

Με μέσο εισόδημα 5.238 ευρώ, το Βόλφσμπουργκ έχει έναν από τους πλουσιότερους πληθυσμούς πόλεων στη Γερμανία, καθώς έρχεται πίσω μόνο από εκείνους που ζουν στο Ίνγκολσταντ, όπου εδρεύει η αυτοκινητοβιομηχανία Audi.

Οι επιχειρηματικοί φόροι που επιβάλλονται στα τεράστια κέρδη της Volkswagen έκαναν το Βόλφσμπουργκ πλούσιο. Όμως το κέντρο της πόλης δεν μοιάζει όπως θα περίμενε κανείς. Το Βόλφσμπουργκ είναι μια πόλη των αυτοκινήτων και το κέντρο του περιβάλλεται από φαρδείς δρόμους με πολλές άδειες θέσεις στάθμευσης. Είναι σχετικά έρημο και μόνο κάποιοι αγοραστές περπατούν στην οδό Πόρσε, αλλά περνούν κυρίως μπροστά από άδειες βιτρίνες, μερικά μικρομάγαζα και τα τρεμάμενα φώτα μιας αίθουσας τυχερών παιχνιδιών.

Οι λίγες καφετέριες και τα μπαρ κατά μήκος της κεντρικής λεωφόρου δεν έχουν επίσης πολύ κόσμο, όπως θα συνέβαινε κανονικά σε μια ζεστή μέρα του Οκτωβρίου. Ένας εστιάτορας λέει ότι πολλοί πελάτες του συνήθιζαν να πηγαίνουν εκεί για φαγητό μια φορά την εβδομάδα, ενώ τώρα τους βλέπει μια φορά τον μήνα. Το ίδιο έχει συμβεί και με τις κρατήσεις στα ξενοδοχεία. Τα πράγματα ήταν δύσκολα την περίοδο της πανδημίας του κοροναϊού, αλλά τώρα είναι ακόμα πιο πεσμένα.

Όταν κάποιος επισκεφτεί το Μουσείο Volkswagen κατά μήκος της οδού Ντίζελ μπορεί να διαπιστώσει τις ένδοξες ημέρες της παραγωγής αυτοκινήτων στο Βόλφσμπουργκ. Σε μια μεγάλη σειρά από παλαιά αυτοκίνητα μπορεί να δει κανείς τα πιο δημοφιλή μοντέλα της εταιρείας, όπως το περίφημο Beetle που παρήχθη σε περισσότερα από 20 εκατομμύρια μοντέλα μεταξύ 1938 και 2003, ή το μικρό λεωφορείο της VW που έγινε διάσημο ως το αγαπημένο αυτοκίνητο της ατίθασης γενιάς των λουλουδιών στα τέλη της δεκαετίας του 1960.

Το μουσείο είναι ένα από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα για όσους τουρίστες επισκέπτονται την πόλη, οι οποίοι πέρυσι ξεπέρασαν τους 300.000. Εκτός από αυτό, πόλο έλξης αποτελεί και η λεγόμενη Autostadt (πόλη των αυτοκινήτων): ένα θεματικό πάρκο αυτοκινήτων έκτασης 280 στρεμμάτων στο οποίο περισσότεροι από τρία εκατομμύρια οδηγοί έχουν παραλάβει μέχρι στιγμής τα κλειδιά των νέων αυτοκινήτων τους VW.

Όμως όλο και λιγότεροι τουρίστες έρχονται να επισκεφθούν το Βόλφσμπουργκ, σημειώνει ένας οδηγός ταξί στην DW, τονίζοντας ότι πριν από αρκετά χρόνια οι εταιρείες ταξί «με δυσκολία μπορούσαν να ανταπεξέλθουν στη ζήτηση από τουρίστες και επαγγελματίες ταξιδιώτες».

Μήπως αυτό είναι ένα δυσοίωνο σημάδι ότι οι ημέρες του Βόλφσμπουργκ ως πρωτεύουσας παραγωγής αυτοκινήτων της Ευρώπης είναι μετρημένες; Είναι δυνατόν η Volkswagen, ο κορυφαίος κατασκευαστής αυτοκινήτων με βάση τις πωλήσεις ακόμη, να μην είναι σε θέση να κερδίσει αρκετούς πελάτες για τα ηλεκτρικά της οχήματα, που υποτίθεται ότι είναι το μέλλον της αυτοκίνησης;

Ο οδηγός ταξί αισθάνεται ότι στο Βόλφσμπουργκ οι μέρες ακμής έχουν τελειώσει. «Αυτές οι εποχές έχουν περάσει προ πολλού», λέει, προσθέτοντας ότι πιστεύει πως η κατάσταση θα μπορούσε να «χειροτερέψει ακόμα περισσότερο».