Οι επιστήμονες πέτυχαν ένα εντυπωσιακό επίτευγμα φωτογραφίζοντας τον Πολικό Αστέρα και το αποτέλεσμα τους άφησε έκπληκτους
Περίπου 430 έτη φωτός από τη Γη βρίσκεται ο… σταθερός μας κοσμικός
φάρος: ο Βόρειος ή Πολικός Αστέρας. Έχοντας παραμείνει τους τελευταίους αιώνες
(δεν ίσχυε το ίδιο και στην αρχαιότητα) στο ίδιο περίπου σημείο του ουρανού καθ’
όλη τη διάρκεια του εικοσιτετραώρου και σε όλες τις εποχές του χρόνου έχει
αποτελέσει ένα από τα πιο χρήσιμα αστέρια για τη ναυσιπλοΐα αλλά και την κάθε
εύρεση του βορρά από ξηρά και θάλασσα ανά πάσα στιγμή.
Μόνο που στην πραγματικότητα το αστέρι αυτό είναι ασταθές. Πάλλεται
καθώς μεγαλώνει και συρρικνώνεται συνεχώς. Τώρα μια πρωτοφανής εικόνα της
καυτής μπάλας αερίου αποκαλύπτει ότι είναι καλυμμένη με μεγάλες κηλίδες διαφορετικού
χρώματος.
Σε έρευνα που δημοσιεύτηκε από το The Astrophysical Journal,
οι ερευνητές χρησιμοποίησαν μια σειρά τηλεσκοπίων που βρίσκονται στην οροσειρά Σαν
Γκάμπριελ της Καλιφόρνια - το Αστρονομικό Κέντρο για τη Συστοιχία Υψηλής
Γωνιακής Ανάλυσης (CHARA) - για να τραβήξουν μια εικόνα του διάσημου αστεριού,
γνωστό και ως Polaris (Πολικός Αστέρας). Το αστέρι βρίσκεται σχεδόν ακριβώς
πάνω από τον Βόρειο Πόλο και ευθυγραμμίζεται με τον περιστροφικό άξονα της Γης
και γι’ αυτό το λόγο βρίσκεται πάντα σε ένα σταθερό σημείο στον ουρανό.
Ωστόσο, ο Βόρειος Αστέρας είναι ένα αστέρι που ανήκει στους «κηφείδες»,
δηλαδή τα μεταβλητά αστέρια των οποίων η φωτεινότητα μεταβάλλεται δραματικά από
καιρό σε καιρό. Η ανάλυση της όψης της συστοιχίας του Βόρειου Αστέρα - η πρώτη
ματιά στην επιφάνεια ενός αστέρα κηφείδη - έδειξε ότι η επιφάνειά του
καλύπτεται στην πραγματικότητα με κηλίδες.
«Οι εικόνες από το CHARA αποκάλυψαν μεγάλες φωτεινές και
σκοτεινές κηλίδες στην επιφάνεια του Πολικού Αστέρα που άλλαζαν με την πάροδο
του χρόνου», δήλωσε η Γκέιλ Σάφερ, διευθύντρια του CHARA Array, το οποίο
λειτουργεί υπό το Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια.
Η φωτογραφία που κατάφεραν να αποτυπώσουν δείχνει αυτά τα
πρόσφατα παρατηρηθέντα σημεία. Η λήψη μιας τέτοιας εικόνας από το βαθύ διάστημα
είναι ένα τεράστιο κατόρθωμα καθώς ο Βόρειος Αστέρας φαίνεται 600.000 φορές
μικρότερος από το φεγγάρι.
Οι νέες εικόνες αποκάλυψαν επίσης ότι το αστέρι του Βορρά, το οποίο είναι μέρος ενός συστήματος τριών αστέρων, έχει πέντε φορές μεγαλύτερη μάζα από το δικό μας αστέρι, τον Ήλιο, ο οποίος θεωρείται μεσαίου μεγέθους, και είναι 46 φορές πιο πλατύ.
Για να καταφέρουν να απαθανατίσουν αυτή την αστρική θέα του
Βόρειου Αστέρα, χρειάστηκε να συνεργαστούν έξι διαφορετικά τηλεσκόπια που
βρίσκονται στην κορυφή του βουνού Γουίλσον στην Καλιφόρνια. Αυτό στην ουσία
δημιούργησε ένα τηλεσκόπιο 330 μέτρων, το οποίο ήταν απαραίτητο για να συλληφθεί
αυτό το εξαιρετικά αχνό φως. Αυτό το φως τροφοδοτήθηκε τελικά σε ένα όργανο που
ονομάζεται κάμερα MIRC-X — η οποία συνδυάζει ταυτόχρονα το φως και από τα έξι
τηλεσκόπια.
Η συμπεριφορά του Βόρειου Αστέρα παραμένει σε μεγάλο βαθμό
ένα μυστήριο. Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι μεγαλώνει και συρρικνώνεται σε
κύκλους τεσσάρων ημερών, αλλά η κηλιδωτή εμφάνισή του μπορεί να συνδέεται με
κύκλους 120 ημερών.
«Σκοπεύουμε να συνεχίσουμε να παρακολουθούμε και να
προσπαθήσουμε να απεικονίσουμε τον Βόρειο Αστέρα και στο μέλλον», είπε επίσης
σε μια δήλωση ο αστρονόμος Τζον Μονιέ, ένας από τους συν-συγγραφείς της
μελέτης. «Ελπίζουμε να κατανοήσουμε καλύτερα τον μηχανισμό που δημιουργεί τις
κηλίδες στην επιφάνεια του Αστέρα».
Σήμερα, το αστέρι του βορρά μπορεί να είναι ένα κυρίαρχο και
σταθερό φως στον νυχτερινό ουρανό, αλλά δεν θα είναι πάντα ο Βόρειος Αστέρας
μας.
Η Γη ταλαντεύεται στον άξονά της, σαν μια σβούρα. «Αυτό
κάνει τον ουράνιο πόλο να περιπλανιέται σε έναν αργό κύκλο μέσα στους αιώνες,
περνώντας από διάφορα αστέρια», εξηγεί η NASA. Σε περίπου 12.000 χρόνια, το
αστέρι Vega θα είναι ο Βόρειος Αστέρας μας, αντικαθιστώντας τον Βόρειο Αστέρα. Μετά
από 25.000 χρόνια περίπου θα υπάρξουν και πάλι λίγοι αιώνες κατά τους οποίους ο
Πολικός Αστέρας θα δικαιολογεί το όνομα αυτό.
Αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την εποχή της κλασικής αρχαίας Ελλάδας ο σημερινός Πολικός Αστέρας απείχε πολύ από τον βόρειο πόλο της Γης (πάνω από 14 μοίρες το 450 π.Χ.) και ήταν γνωστός με άλλο όνομα: ονομαζόταν Φοινίκη. Τότε κανένα αρκετά λαμπρό άστρο δεν φαίνεται να βρισκόταν σε αυτήν τη θέση για να παίξει το ρόλο του άστρου του βορρά. Ο Ίππαρχος έγραφε πως ο πόλος ήταν «σε ένα άδειο μέρος του ουρανού που σχηματίζει τετράπλευρο με τρεις άλλους αστέρες». Στην εποχή της ενάρξεως της ακμής της αρχαίας Αιγύπτου τη θέση κατείχε ο Θουμπάν.