Σε μια πολύ δύσκολη εποχή πήρε πρωτοβουλία και ήρθε σε επαφή με αντιστασιακή οργάνωση. Όταν συνελήφθη δεν αποκάλυψε τίποτα και μέχρι την εκτέλεση του ενήργησε ως πραγματικός ήρωας
Οι σκληρές εποχές δεν δημιουργούν ήρωες.
Είναι στις σκληρές εποχές που ο ήρωας μέσα μας αποκαλύπτεται. O Αλέξανδρος
Καΐρης ήταν γόνος εύπορης οικογένειας και θα μπορούσε να έχει περάσει ανώδυνα,
στο μέτρο του δυνατού, την περίοδο της γερμανικής Κατοχής. Είχε μάλιστα, λόγω
των γνώσεων του, τη δυνατότητα να μην είναι ένα ακόμα μέλος της σιωπηλής ανοχής,
αλλά ένας συνεργάτης του κατακτητή και να απολαύσει τα πλεονεκτήματα μιας τέτοιας
θέσης.
Αυτό όμως που αρκετοί συμπατριώτες μας
το εκμεταλλεύτηκαν για προσωπικό τους όφελος, για τον Καΐρη έγινε μια ευκαιρία για
Αντίσταση. Αυτή είναι η ιστορία του, ένας πραγματικός ήρωας μέχρι τέλους.
Η εύπορη οικογένεια
και οι σπουδές
Ο Αλέξανδρος Καΐρης γεννήθηκε το 1913.
Ο πατέρας του ήταν γιατρός και η μητέρα του γνωστή φεμινίστρια της εποχής με σημαντικό
φιλανθρωπικό έργο. Διατηρούσε φιλική σχέση με τη δημοσιογράφο Καλλιρόη Παρρέν,
η οποία θεωρείται μια από τις πρώτες φεμινίστριες στην Ελλάδα. Η οικογένεια είχε
καταγωγή από την Άνδρο και ήταν ιδιαιτέρως εύπορη. Τους ανήκε μάλιστα και ο πολύ
γνωστός στο νησί «Πύργος της Μεσαριάς».
Ο Αλέξανδρος είχε έναν μεγαλύτερο
αδελφό, τον Νίκο, ο οποίος αργότερα έγινε γνωστός γυναικολόγος. Ο ίδιος σπούδασε
νομική και είχε ιδιαίτερη έφεση στις ξένες γλώσσες. Μεταξύ άλλων γνώριζε πολύ
καλά τη γερμανική.
Η συνεργασία με
την Αντίσταση
Μετά την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα
και την έναρξη της μαύρης περιόδου της Κατοχής, ο Αλέξανδρος δέχθηκε πρόταση να
εργαστεί στο Γερμανικό Στρατηγείο Νοτίου Ελλάδος. Το γεγονός ότι την αποδέχθηκε
είχε βαρύτατο κοινωνικό αντίκτυπο καθώς κατηγορήθηκε για συνεργασία με τον κατακτητή.
Ο νεαρός όμως δικηγόρος κινήθηκε
μυστικά και προσπάθησε να έρθει σε επαφή με την Αντίσταση. Τα κατάφερε μέσω της
φίλης του Ποπούλας Σακελλαρίδη η οποία γνώριζε τον Ρήγα Ρηγόπουλο. Ήταν ο
ιδρυτής της οργάνωσης «Υπηρεσία 5-165» η οποία συνέλεγε πληροφορίες και τις έδινε
στις συμμαχικές δυνάμεις. Η Σακελλαρίδη μίλησε στον Ρηγόπουλο για τον Αλέξανδρο
Καΐρη και την επιθυμία του να συμβάλει στην Αντίσταση.
Ο Ρηγόπουλος ήταν αρχικά διστακτικός αλλά
τελικά πείστηκε να επικοινωνήσει με τον Καΐρη. Στο βιβλίο του «Μυστικός
Πόλεμος-Ελλάδα-Μέση Ανατολή 1940-1945» (Εκδόσεις Εστία) γράφει: «Αυτό το νέο
απόκτημα της υπηρεσίας μας ήταν ένας σταθμός στην εξέλιξή της. Ο Αλέξανδρος
Καΐρης παίζοντας με την εμπιστοσύνη που είχε αποσπάσει από τους Γερμανούς και
κλέβοντας μέσ’ απ’ τα χέρια τους τα μυστικά τους, αντιμετώπιζε τον κίνδυνο εξ
επαφής. Μας δημιούργησε όμως ένα ευρύτατο και αναντικατάστατο πεδίο
πληροφοριών, που αξίζανε κάθε κίνδυνο και θυσία».
Ο Ρηγόπουλος τονίζει επίσης ότι ο Καΐρης
προσέφερε τόσο υψηλό επίπεδο πληροφόρησης που οι Σύμμαχοι γνώριζαν όλες τις
κινήσεις των Γερμανών. Συγκεκριμένα αναφέρει: «Τουλάχιστον 24 ώρες πριν από τον
απόπλου κάθε πλοίου, τηλεγραφούσαμε στο εξωτερικό κάθε λεπτομέρεια για το
σκάφος, το φορτίο και την πορεία του ως το λιμάνι του τελικού του προορισμού,
αν θα ταξίδευε μόνο του ή με νηοπομπή, τη γενική σύνθεση των νηοπομπών, την
πιθανή ταχύτητα των νηοπομπών ανάλογα με τα πιο βραδυκίνητα σκάφη τους και
λεπτομερή περιγραφή των συνοδών πολεμικών».
Η αποκάλυψη και η
σύλληψη
Η αρχή του τέλους της ηρωικής δράσης
του Αλέξανδρου Καΐρη έγινε όταν τη Μεγάλη Πέμπτη του 1943 ανακαλύφθηκε ο
ασύρματος της οργάνωσης. Την επόμενη μέρα ο Ρηγόπουλος επικοινωνεί μαζί του και
του προσφέρει διαφυγή προς τη Μέση Ανατολή. Του τονίζει πως βρέθηκαν στοιχεία
εναντίον του και πρέπει να φύγει άμεσα από την χώρα καθώς διατρέχει θανάσιμο
κίνδυνο.
Ο Καΐρης δεν θεωρεί ότι υπάρχουν
στοιχεία που τον εμπλέκουν άμεσα και τονίζει ότι με το να δώσει το παρών στο
γραφείο θα διαλύσει τις όποιες υποψίες. Την Τρίτη του Πάσχα του 1943 πηγαίνει
κανονικά στη δουλειά του. Μέσα σε λίγες ώρες έχει συλληφθεί και μεταφέρεται στις
φυλακές «Αβέρωφ». Εκεί θα βασανιστεί αλλά δεν θα αποκαλύψει τα ονόματα των
συνδέσμων του.
Οι δαμασκηνιές
του Αλέξανδρου
Στη φυλακή θα μείνει για πάνω από έξι
μήνες και θα δικαστεί συνολικά τρεις φορές. Την τελευταία η ετυμηγορία είναι
ένοχος για κατασκοπεία και η ποινή θάνατος. Τον εκτελούν μαζί με άλλους επτά
αγωνιστές το πρωινό της 2ας Νοεμβρίου 1943. Ήταν 30 ετών.
Στη φυλακή ο Αλέξανδρος Καΐρης γράφει
μια σειρά από επιστολές και κείμενα. Έχοντας πλέον αποδεχθεί τη μοίρα που τον
περιμένει, σε ένα από τα τελευταία του κείμενα, γράφει στην οικογένεια του:
«Όσο υπάρχει ακόμα καιρός σας γράφω
για να βρίσκομαι περισσότερη ώρα μαζί σας. Ευχαριστώ για τις φροντίδες και τους
κόπους που λάβατε για εμένα όσο καιρό ήμουν εδώ στη φυλακή. Με κόπο
συλλογιζόμουν πως κάθε εβδομάδα είχατε τον μπελά του πακέτου.
Μεταξύ των αντικειμένων που αφήνω εδώ
είναι ένα κουτί με σπόρους από δαμάσκηνα Καλιφόρνιας. Τους φύλαξα να φυτέψετε
δαμασκηνιές στην Εκάλη. Να τις λέτε οι δαμασκηνιές του Αλέξανδρου».
Τα κείμενα και οι επιλογές του Αλέξανδρου
Καΐρη συγκεντρώθηκαν και εκδόθηκαν σε ένα βιβλίο με τίτλο «Χειρόγραφα της Φυλακής».
Η ιστορία του είναι σχετικά άγνωστη και λίγες αναφορές υπάρχουν στο διαδίκτυο.
Ο Αλέξανδρος Καΐρης δεν πολέμησε, δεν ήταν η κλασική φιγούρα του Αγωνιστή αλλά
έδρασε και πέθανε ως ένας πραγματικός ήρωας.
Η αναφορά στο
ποίημα
Στον Αλέξανδρο Καΐρη αναφέρεται ο
ποιητής Νίκος Καρύδης (1917-1984) στο ποίημα του «Στοιχεία Ταυτότητας» το οποίο
ανήκει στη συλλογή «Έως την Είσοδο» (1980-Εκδόσεις Ίκαρος). Το ποίημα:
Mπορείτε να γράψετε, κύριε αστυνομικέ,
ότι πατρίδα μου εμένα είναι
ο φίλος μου ο Σάκης Mανουηλίδης
που σκοτώθηκε στα βουνά της Aλβανίας
ο συμμαθητής μου Aλέξανδρος Kαΐρης
που εξετέλεσαν οι Γερμανοί ξημερώματα
στο Σκοπευτήριο
και ο Nίκος Mαθάς που
πέθανε από τις κακουχίες στην Kατοχή.
Aν αυτά δεν σας λένε τίποτα, κύριε
αστυνομικέ,
τότε μπορείτε να γράψετε
ότι πατρίδα μου εμένα είναι
οι λεμονιές στον κάμπο της Σπάρτης
οι ελαιώνες της Mυτιλήνης
η Παναγιά η Oρφανή στο λαγκάδι
του Mυλοπόταμου
η Aγία Mόνη στο βουνό του Tσιρίγου.
Eγώ υπογράφω.