Σεντ Λούις 1904: Ο τραγελαφικότερος Μαραθώνιος στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων

Ο Μαραθώνιος των 3^ων Ολυμπιακών αγώνων εξελίχθηκε στην απόλυτη φαρσοκωμωδία. Ο πρώτος που τερμάτισε χρησιμοποίησε αυτοκίνητο, ο νικητής ντοπαριζόταν κατά τη διάρκεια του αγώνα, σκυλιά κυνήγησαν έναν από τους προπορευόμενους και ένας Κουβανός έκανε τα πάντα λάθος και βγήκε 4^ος

Το καλοκαίρι του 1904 το Σεντ Λούις του Μιζούρι φιλοξένησε τους 3^ους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ήταν οι πρώτοι εκτός Ευρώπης (μετά την Αθήνα και το Παρίσι) και οι πρώτοι που διοργανώθηκαν στις ΗΠΑ. Παρ’ όλα αυτά οι Αγώνες επισκιάστηκαν από την Παγκόσμια Έκθεση που γινόταν το ίδιο διάστημα στην πόλη.

Ακόμα όμως και για τα χαμηλά στάνταρ των συγκεκριμένων Αγώνων ο Μαραθώνιος ξεπέρασε οτιδήποτε άλλο και εξελίχθηκε στην απόλυτη κωμικοτραγωδία.

Η κακή μέρα φάνηκε από το πρωί όταν οι διοργανωτές ανακοίνωσαν ότι το αγώνισμα θα γίνει νωρίς το απόγευμα της 30στής Αυγούστου 1904 με την θερμοκρασία να είναι στους 32 βαθμούς Κελσίου. Τα πράγματα έκανε ακόμα χειρότερα η απόφαση του υπεύθυνου οργάνωσης των Αγώνων, Τζέιμς Ι. Σάλιβαν να υπάρχουν, στη διαδρομή των 40 χλμ, μόλις δύο σημεία προμήθειας νερού για τους αθλητές. Το πρώτο στα 10 και το δεύτερο στα 20χλμ. Οι συμμετέχοντες έπρεπε να ολοκληρώσουν το δεύτερο μισό του αγώνα χωρίς να πιούν νερό. Όλα αυτά γιατί ο Σάλιβαν ήθελε να χρησιμοποιήσει τον Μαραθώνιο για να παρατηρήσει τις επιπτώσεις της σκόπιμης αφυδάτωσης. Τελικά από τους 32 που έτρεξαν μόλις οι 15 (ο ένας εξ αυτών με απάτη) ολοκλήρωσαν τον αγώνα, οι περισσότεροι υποβασταζόμενοι. Ο χρόνος 3:38:53 που έκανε ο νικητής είναι μακράν ο πιο αργός στην ιστορία των Μαραθωνίων σε Ολυμπιακούς Αγώνες.

Εννέα Έλληνες αθλητές

Αρχικά συμμετοχή είχαν δηλώσει συνολικά 40 άτομα αλλά οι οχτώ δεν κατέβηκαν. Μεταξύ τους και δύο Έλληνες, ο Δημήτριος Τσόκας και ο Κωνσταντίνος Λόντος.

Τελικά στον αγώνα συμμετείχαν εννέα Έλληνες. Κάποιοι ήταν πράγματι δρομείς μεγάλων αποστάσεων και Μαραθωνιών, κάποιοι άλλοι μάλλον είδαν φως και μπήκαν. Οι Ιωάννης Λουνγκίτσας, Γεώργιος Λουρίδας, Πέτρος Πιπιλής, Γεώργιος Δρόσος, Χαρίλαος Βαμβακάς και Γεώργιος Βαμβακίτης έτρεξαν αλλά δεν ολοκλήρωσαν τη διαδρομή. Ο Αντρέας Οικονόμου πήρε την 14^η θέση, ο Χρήστος Ζεχουρίτης (είναι πιθανό το όνομα του να ήταν Λεχουρίτης και το Ζ που επικράτησε να οφείλεται σε τυπογραφικό λάθος) την 10^η και το καλύτερο πλασάρισμα έκανε ο Δημήτριος Βελούλης (Βελόνη τον γράφει εφημερίδα της εποχής) ο οποίος τερμάτισε 5^ος.

Ο πρώτος Αμερικανός ιθαγενείς και οι πρώτοι μαύροι

Από τους 32 που ξεκίνησαν τον αγώνα οι 18 ήταν Αμερικάνοι. Μεταξύ τους και οι τρεις νικητές των τελευταίων Μαραθωνίων της Βοστόνης αλλά και ο Φρανκ Πιρς, ο πρώτος ιθαγενής των ΗΠΑ που έλαβε μέρος σε Ολυμπιακούς Αγώνες. Η Νότια Αφρική είχε τρεις συμμετοχές. Ο λευκός Μπέρτι Χάρις και οι Λεν Ταουνιάνιε και Γιαν Μασιάνι (ο οποίος έτρεξε χωρίς παπούτσια) που είναι οι πρώτοι μαύροι αθλητές που αγωνίστηκαν σε Ολυμπιακούς (φωτό επάνω). Γαλλία και Κούβα συμμετείχαν με έναν αθλητή. Ο Γάλλος, Αλμπέρτ Κορεϊ (που δεν είχε τα κατάλληλα έγγραφα) έκανε εξαιρετικό αγώνα και πήρε το ασημένιο μετάλλιο.

Ο… μυθικός Καρβαχάλ

Ο Κουβανός Φέλιξ ντε λα Καριδάδ Καρβαχάλ ι Σότο, γνωστός ως Ανταρίν Καρβάχάλ ήταν αυτός που συνέβαλε τα μέγιστα στη μυθολογία του Μαραθωνίου του 1904. Ο Καρβαχάλ ταξίδεψε στις ΗΠΑ για να λάβει μέρος στους Αγώνες όμως στον δρόμο έχασε όλα τα λεφτά του τζογάροντας. Έκανε τη διαδρομή Νέα Ορλεάνη-Σεντ Λίουις με ωτοστόπ και περπατώντας. Συμμετείχε στον αγώνα με τα πολιτικά του ρούχα και χρειάστηκε προσπάθεια να πειστεί ώστε να του κόψουν τα παντελόνι στο ύψος του γόνατου για να μοιάζει με σορτσάκι. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής ο Κουβανός έκανε στάσεις και μιλούσε με τον κόσμο. Έχοντας καλύψει περίπου τη μισή απόσταση πείνασε και πλησίασε έναν θεατή που κρατούσε δύο ροδάκινα. Του ζήτησε το ένα αλλά αυτός δεν το έδινε. Ο Καρβαχάλ άρπαξε και τα δύο και άρχισε να τρέχει. Λίγο πιο κάτω είδε μια μηλιά. Σταμάτησε, έκοψε μήλα και τα έφαγε. Ήταν όμως χαλασμένα και άμεσα άρχισα να νιώθει πόνους στο στομάχι. Αποφάσισε λοιπόν να σταματήσει για λίγο και να πάρει έναν υπνάκο. Παρ’ όλα αυτά ο Κουβανός κατάφερε να τερματίσει 4^ος και αυτό λέει πολλά για τον αγώνα.

Στους επόμενους Ολυμπιακούς, αυτούς του 1906 στην Αθήνα, η Κούβα τον έστειλε να τρέξει και πάλι στον Μαραθώνιο. Όταν έφτασε στην Ρώμη ο Καρβαχάλ εξαφανίστηκε και δεν πήγε ποτέ στους Αγώνες. Οι Κουβανοί πίστεψαν ότι πέθανε και οι εφημερίδες δημοσίευσαν νεκρολογίες. Μετά από λίγο καιρό όμως ο Καρβαχάλ επέστρεψε στην Αβάνα με ένα ισπανικό πλοίο. Στη συνέχεια έγινε επαγγελματίας και έβγαζε το ψωμί του συμμετέχοντας σε αγώνα.

Τα θύματα του βασανιστηρίου

Ο αγώνας ξεκίνησε την Τρίτη 30 Αυγούστου 1904 στις 15:03 το απόγευμα και η διαδρομή ήταν απάνθρωπη. Ο δρόμος σε κάποια σημεία ήταν καλυμμένος με μια «κουβέρτα» σκόνης πολλών εκατοστών ενώ οι αθλητές έπρεπε να ανέβουν επτά λόφους. Όλα αυτά με ελάχιστο νερό.

Η κίνηση στους δρόμους της πόλης δεν είχε διακοπεί και οι συμμετέχοντες περνούσαν δίπλα από άμαξες και οχήματα ενώ περαστικοί τους παρεμπόδιζαν.

Ο Αμερικάνος Γουίλιαμ Γκαρσία ήταν το πρώτο θύμα του βασανιστηρίου. Κατέρρευσε και μεταφέρθηκε εσπευσμένα στον νοσοκομείο με αιμορραγία στο στομάχι, αποτέλεσμα της σκόνης που είχε καταπιεί. Αν δεν είχε λάβει άμεσα ιατρική βοήθεια δεν θα επιζούσε. Μετά τα πρώτα 15χλμ ο Τζον Λόρνταν (ΗΠΑ) άρχισε να κάνει εμετό και δεν μπόρεσε να συνεχίσει. Τον ακολούθησε ο συμπατριώτης του Σαμ Μέλορ ο οποίος δεν άντεξε την σκόνη. Συνολικά 17 δρομείς δεν θα ολοκλήρωναν τη διαδρομή.

Η απάτη του Λορζ

Από τα πρώτα μίλια προβάδισμα είχε πάρει ο Τόμας Χικς (ΗΠΑ) ενώ εξαιρετικό αγώνα έκανε και ο Νοτιοαφρικανός, Λεν Ταουνιάνιε. Έχασε όμως έδαφος όταν για περίπου δύο χιλιόμετρα προσπαθούσε να ξεφύγει από άγρια σκυλιά που τον κυνηγούσαν.

Μετά από τρεις ώρες και 13 λεπτά ο Φρέντερικ Λορζ εμφανίστηκε στον τερματισμό και έκοψε την κορδέλα. Είχε ολοκληρώσει τον Μαραθώνιο 13 λεπτά πιο γρήγορα από τον νικητή το 1900 στο Παρίσι. Το κοινό τον αποθέωσε και οι φωτογράφοι τον απαθανάτισαν δίπλα στην 20χρονη Άλις Ρούζβελτ, κόρη του προέδρου των ΗΠΑ Θίοντορ Ρούζβελτ. Λίγο πριν του απονεμηθεί το χρυσό όμως η απάτη του αποκαλύφθηκε.

Περίπου στο 15^ο χλμ ο Λορζ έπαθε κράμπες. Ανέβηκε λοιπόν σε ένα αυτοκίνητο και συνέχισε έτσι τη διαδρομή. Το αυτοκίνητο έπαθε ζημιά στο 30στό χλμ και ο ξεκούραστος πλέον Λορζ ολοκλήρωσε τον αγώνα τρέχοντας. Όταν έγινε η αποκάλυψη ο Αμερικανός δρομέας παραδέχθηκε τα πάντα και υποστήριξε ότι έκανε πλάκα. Η Ομοσπονδία όμως δεν το θεώρησε αστείο. Τον τιμώρησε αρχικά δια βίου από τους αγώνες αλλά τελικά η ποινή μειώθηκε σε έναν χρόνο.

Νικητής ντοπαρισμένος και υποβασταζόμενος

Ο Τόμας Χικς ήταν από τα φαβορί για τη νίκη και προηγούταν σταθερά. Μετά το 15^ο χιλμ όμως παρουσίασε σημάδια κατάρρευσης. Ζήτησε να πιεί κάτι και του έδωσαν ζεστό νερό με ένα σφουγγάρι. Έχοντας φτάσει 10χλμ πριν τον τερματισμό και η εικόνα του ήταν άθλια και ήταν φανερό πως χρειαζόταν βοήθεια. Η ομάδα του άρχισε να του δίνει, κατά τακτά χρονικά διαστήματα, ένα διάλυμα με ασπράδι αυγού και μικρή ποσότητας στρυχνίνης. Το γνωστό δηλητήριο σε μικρή δόση λειτουργεί ως διεγερτικό και δεν υπήρχε κανονισμός που να απαγορεύει κάτι τέτοιο. Ουσιαστικά τον ντόπαραν για να συνεχίσει.

Όταν έμαθε πως ο Λορζ αποκλείστηκε λόγω απάτης ο Χικς άρχισε να τρέχει μηχανικά με την ομάδα του εκτός από το διάλυμα να του δίνει και μπράντι. Σε κάποιο σημείο φάνηκε να καταρρέει οριστικά αλλά αφού του έπλυναν το πρόσωπο κατάφερε να σταθεί και να προχωρήσει. «Τα τελευταία 3χλμ ο Χικς έτρεχε σαν να είναι μηχανή. Τα μάτια του ήταν θαμπά, χωρίς λάμψη. Το πρόσωπο του είχε ένα σταχτί χρώμα και τα χέρια του έμοιαζαν σαν να έχουν δεμένα βάρη πάνω τους. Μετά βίας σήκωνε τα πόδια του και τα γόνατα του σχεδόν δεν λύγιζαν» γράφει ο Τσαρλς Λούκας, ένας από τους κριτές του αγώνα.

Πλησιάζοντας στο τέλος ο Χικς άρχισε να έχει παραισθήσεις. Πίστευε ότι του απομένουν 30χλμ και εκλιπαρούσε για λίγο φαγητό. Του έδωσαν μπράντι και ασπράδια αυγού. Μπήκε στο στάδιο «Φρανσις Ολίμπικ Φιλντ» παραπαιοντας. Ήταν φανερό ότι δεν θα μπορούσε να ολοκληρώσει τη διαδρομή. Η ομάδα του όμως ουσιαστικά τον σήκωσε στον αέρα και με αυτό τον τρόπο πέρασε τη γραμμή του τερματισμού.

Χρειάστηκε μια ώρα και ιατρική βοήθεια για να συνέλθει. Κατά τη διάρκεια του αγώνα έχασε συνολικά τέσσερα κιλά. «Ποτέ στην ζωή μου δεν έχω τρέξει σε τέτοια διαδρομή. Αυτοί οι τρομεροί λόφοι κάνουν  κομμάτια έναν άνθρωπο» δήλωσε. Την επόμενη χρονιά θα βρισκόταν πάλι αντιμέτωπος με τον Λορζ, αυτή τη φορά στον Μαραθώνιο της Βοστόνης. Νικητής θα αναδεικνυόταν ο Λορζ χωρίς αυτή τη φορά να χρησιμοποιήσει αυτοκίνητο.

Για την ιστορία στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Σεντ Λούις η Ελλάδα συμμετείχε με συνολικά 14 αθλητές και κατέκτησε δυο μετάλλια. Χρυσό με τον Περικλή Κακούση στην άρση βαρών (με 112 κιλά, επίδοση που αποτελούσε παγκόσμιο ρεκόρ) και χάλκινο με τον Νικόλαο Γεωργαντά στο δίσκο ( με βολή 37, 68 μ.).

*Ενημέρωση: Ο Ηρακλής Αθανασόπουλος από την ιστοσελίδα dromikanea.gr μας ενημέρωσε ότι στην κεντρική φωτογραφία εμφανίζονται επτά Έλληνες δρομείς! Τον ευχαριστούμε ιδιαίτερα για την συμβολή του. Συγκεκριμένα είναι οι: Γιώργος Βαμβακίτης Νο 25 φαίνεται ως "5", Ανδρέας Οικονόμου Νο 28 τερμάτισε 14ος, Γιάννης Τύρλας Νο 30, Ερρίκος - Χάρυ Ζενάκος Νο 32, Γιώργος Δρόσος Νο 34, Γιώργος Λουρίδας Νο 37 και Γιάννης Λουγίκας Νο 38. Τερμάτισαν επίσης οι Δημήτρης Βελούλης 5ος και Χρήστος Ζεχουρίτης 10ος. Όλοι ήταν Έλληνες μετανάστες. Εκκίνησαν συνολικά 11 Έλληνες.