Ο Σαβάρς Καραπετιάν ως τα 24 του που αποσύρθηκε είχε καταφέρει να ξεχωρίσει στον κόσμο του αθλητισμού και να γίνει γνωστός σε όλον τον κόσμο για τις επιδόσεις του. Ως αθλητής της κολύμβησης από το 1972 ως το 1975 είχε γίνει 17 φορές παγκόσμιος πρωταθλητής της κολύμβησης με μονό πτερύγιο- ένα άθλημα όπου ο κολυμβητής φορά στα πόδια του ένα μονό βατραχοπέδιλο που μοιάζει με ουρά φάλαινας- 13 φορές πανευρωπαϊκός πρωταθλητής και επτά φορές πρωταθλητής της Σοβιετικής Ένωσης, συλλέγοντας συνολικά 37 χρυσά μετάλλια. Είχε επίσης σπάσει 11 παγκόσμια ρεκόρ και είχε… σώσει δεκάδες ανθρώπους άλλες δύο φορές θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια του τη ζωή. Αυτή είναι η μοναδική ιστορία ενός ανθρώπου που γεννήθηκε, για να είναι ήρωας!
Διακεκριμένος αθλητής
Ο Καραπετιάν γεννήθηκε το 1953 στην Αρμενία, η οποία εκείνη
την εποχή ήταν μέρος της Σοβιετικής Ένωσης. Αν και δεν ασχολήθηκε από πολύ
νωρίς με τα αθλήματα, ώστε να αποκτήσει από μικρός την δεξιοτεχνία που
απαιτείται στην κλασική κολύμβηση άρχισε αργότερα να εξασκείται στην κολύμβηση
με μονό πτερύγιο που είχε αρχίσει να αποκτά τότε μεγαλύτερο κύρος ειδικά στη
Σοβιετική Ένωση. Στο άθλημα αυτό, ο κολυμβητής χρειαζόταν πρώτα απ’ όλα δύναμη
και αντοχή και ο Καραπετιάν για να τις αποκτήσει, εκτός από την προπόνησή του
στην πισίνα έτρεχε κάθε μέρα αρκετά χιλιόμετρα κουβαλώντας σάκους με άμμο στην
πλάτη του. Ήταν φημισμένος για δύο πράγματα: μπορούσε να κρατήσει για πολύ την
αναπνοή του κάτω από το νερό και μπορούσε να κολυμπήσει και υποβρύχια με μεγάλη
ταχύτητα.
Από αθλητής… ήρωας
Ωστόσο, φαίνεται ότι ο Καραπετιάν εκτός από γεννημένος
αθλητής ήταν μοιραίο να γίνει και ήρωας – και όχι μόνο μια φορά.
Το 1974 ταξίδευε με ένα λεωφορείο, όταν ο οδηγός σταμάτησε
για λίγο στην άκρη του δρόμου, ώστε να ελέγξει ένα μηχανικό πρόβλημα στο όχημα.
Άφησε όμως το λεωφορείο αναμμένο και πιθανότατα ξέχασε να βάλει χειρόφρενο.
Έτσι, το όχημα άρχισε να κυλάει προς τα πίσω προς έναν γκρεμό. Ο Καραπετιάν
σκέφτηκε γρήγορα και έσπασε το διαχωριστικό πλαίσιο μεταξύ οδηγού και επιβατών
και πήρε τον έλεγχο του λεωφορείου οδηγώντας το μακριά από τον γκρεμό και
σώζοντας όλους τους 30 περίπου επιβάτες. Ωστόσο το περιστατικό αυτό φαίνεται
ότι ήταν μόνο η… προθέρμανση.
Ο Καραπετιάν συνέχισε τις προπονήσεις του. Δύο χρόνια
αργότερα, το 1976, και ενώ είχε κατακτήσει αρκετές διακρίσεις, η Σοβιετική
Αθλητική Ομοσπονδία δεν τον συμπεριέλαβε στη λίστα των αθλητών που θα
διαγωνίζονταν στο πρώτο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Κολύμβησης με μονό πτερύγιο, το
οποίο θα διεξάγονταν στο Αμβούργο. Πιθανότητα, σκέφτηκαν ότι μια ασθένεια από
την οποία ανέρρωσε πριν λίγο καιρό ο Καραπετιάν θα επηρέαζε τις επιδόσεις του ή
απλώς ήθελαν να χρησιμοποιήσουν νεότερους αθλητές, μιας και ο Καραπετιάν ήταν
πλέον ήδη 23 ετών. Για να σώσει την αθλητική του καριέρα, ο Καραπετιάν άρχισε
να προπονείται ακόμα πιο εντατικά.
Έτσι, στις 16 Σεπτεμβρίου 1976 έτρεχε μαζί με τον αδερφό
του, Κάμο, στις όχθες του ποταμού Γερεβάν. Είχε μόλις ολοκληρώσει τον γύρο τον
20 χιλιομέτρων που συνήθιζε να κάνει, όταν άκουσε έναν δυνατό θόρυβο. Γυρνώντας
είδε ένα τρόλεϊ να έχει χτυπήσει σε μια τσιμεντένια βάση και να έχει εκτοξευτεί
μέσα στα νερά του ποταμού. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα, το μόνο που μπορούσε να
δει κανείς ήταν η οροφή του τρόλεϊ και λίγο αργότερα τίποτα από αυτό καθώς είχε
βυθιστεί ολόκληρο μέσα στο νερό μαζί με τους 90 περίπου επιβάτες του.
Το τρόλεϊ βρισκόταν περίπου 25 μέτρα μακριά από την όχθη. Τα
νερά ήταν αρκετά κρύα εκείνη την εποχή, ενώ ο Γερεβάν ήταν το σημείο που
κατέληγαν πολλοί υπόνομοι. Παράλληλα, εξαιτίας της λάσπης τα νερά ήταν σχεδόν
αδιαπέραστα και δεν θα μπορούσε κανείς να δει εύκολα τι γίνεται κάτω από την
επιφάνειά τους.
Ο Καραπετιάν έδρασε γρήγορα καθώς ήξερε ότι υπό αυτές τις
συνθήκες οι επιβάτες δεν θα μπορούσαν να επιζήσουν παρά λίγο μόνο λεπτά. Έβγαλε
την μπλούζα του και έπεσε μέσα στα θολά νερά εντοπίζοντας με δυσκολία το τρόλεϊ
και προσπαθώντας να σπάσει ένα τζάμι. Αφού τα κατάφερε, σχίζοντας το πόδι του, δημιούργησε
ένα άνοιγμα περίπου δύο μέτρων και άρχισε να βγάζει έξω από τα νερά όσους
περισσότερους ανθρώπους μπορούσε. Συνολικά βούτηξε περίπου 20 φορές με την κάθε
βουτιά του να διαρκεί τουλάχιστον 25 δευτερόλεπτα. Σε κάθε βουτιά προσπαθούσε
να ανασύρει δύο άτομα, ένα σε κάθε χέρι. Μέσα σε περίπου 20 λεπτά, κατάφερε να
βγάλει τουλάχιστον 37 ανθρώπους από τους 90, ενώ ακόμα 9 άτομα κατάφεραν να
βγουν μόνα τους έξω από το άνοιγμα που είχε δημιουργήσει ο Καραπετιάν. Δυστυχώς
πολλοί από τους ανθρώπους που ανασύρθηκαν ήταν ήδη νεκροί ή πέθαναν λίγο
αργότερα. Λόγω της μυστικότητας των αρχείων της σοβιετικής ένωσης, δεν είναι
απόλυτα σίγουρο πόσοι σώθηκαν και πόσοι πέθαναν. Υπολογίζεται ότι επέζησαν περίπου
30. Ωστόσο αν δεν υπήρχε η συμβολή του Καραπετιάν δεν θα είχε σωθεί κανένας.
«Ήξερα ότι μπορούσα να σώσω μόνο ένα συγκεκριμένο αριθμό ανθρώπων και φοβόμουν μήπως κάνω κάποιο λάθος. Ήταν τόσο σκοτεινά εκεί κάτω που μετά βίας έβλεπα. Έχοντας αρχίσει να μην καταλαβαίνω πολύ τι κάνω πλέον εξαιτίας της έλλειψης οξυγόνου, σε μια από τις βουτιές μου κατά λάθος έπιασα μια θέση του τρόλεϊ αντί για άνθρωπο. Θα μπορούσα να έχω σώσει μια ζωή ακόμα. Αυτή η θέση ακόμα στοιχειώνει τους εφιάλτες μου», δήλωσε ο ίδιος αργότερα σχετικά με τα όσα έζησε εκείνη την ημέρα.
Όμως, η ηρωική του πράξη δεν ήταν χωρίς κόστος. Αφού έφτασαν τα σωστικά συνεργεία και ανέλαβαν, ο Καραπετιάν κατέρρευσε. Εισήχθη στην εντατική και για αρκετές μέρες ήταν σε κρίσιμη κατάσταση με τους
γιατρούς να μην ξέρουν αν θα επιβιώσει. Είχε υποστεί πνευμονία και στους δύο
πνεύμονες και σήψη εξαιτίας του βρώμικου και κρύου νερού και των πολλών πληγών
από τα σπασμένα γυαλιά. Έμεινε στο νοσοκομείο περίπου 45 μέρες πριν τελικά
καταφέρει να σταθεί στα πόδια του.
Αλλά και τότε δεν τα έβαλε κάτω. Παρόλο που πλέον οι
πνεύμονές του ήταν βαριά πληγωμένοι, επέστρεψε στις προπονήσεις του και έναν
χρόνο μετά συμμετείχε στο Σοβιετικό και Ευρωπαϊκό πρωτάθλημα Κολύμβησης
κερδίζοντας τρία ασημένια και ένα χρυσό μετάλλιο. Όπως είπε αργότερα όμως, είχε
φτάσει σε σημείο να απεχθάνεται το νερό. Έτσι, μετά το 1977 αποφάσισε να
σταματήσει για πάντα σε ηλικία μόλις 24 ετών και στη συνέχεια εργάστηκε σε
εργοστάσιο ηλεκτρικών ειδών.
Στην Σοβιετική Ένωση
τα τρόλεϊ δεν βυθίζονται
Θα περίμενε κανείς ότι μετά την άκρως ηρωική του πράξη, με
την οποία έθεσε σε κίνδυνο τη δική του ζωή, για να σώσει άλλους, ο Καραπετιάν
θα γινόταν πρωτοσέλιδο στις εφημερίδες όχι μόνο της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά και
όλου του κόσμου. Ωστόσο, τίποτα τέτοιο δεν συνέβη.
Κατά την πάγια τακτική της Σοβιετικής Ένωσης, τέτοια
περιστατικά που φανέρωναν κάποιου είδους λάθος αποσιωπούνταν. Η λογική ήταν ότι
με κανένα τρόπο δεν θα μπορούσε να πέσει στο νερό ένα τρόλεϊ στην Σοβιετική
Ένωση και να σκοτωθούν τόσοι άνθρωποι. Ακόμα και η επίσημη απόρρητη έκθεση της
κυβέρνησης δεν ανέφερε την πράξη του Καραπετιάν. Η τοπική εφημερίδα έκανε μόνο
μια αναφορά σε ένα τροχαίο δυστύχημα με τρόλεϊ χωρίς πολλές λεπτομέρειες και
φυσικά χωρίς να γραφτεί κάτι για τον ήρωα κολυμβητή. Ακόμα και οι άνθρωποι που
κατάφεραν να βγουν ζωντανοί από το τρόλεϊ δεν ήξεραν το όνομα του ανθρώπου που
τους έσωσε. Η ομοσπονδία και οι συναθλητές του Καραπετιάν δεν είχαν ιδέα τι του
είχε συμβεί όταν επέστρεψε το 1977 στους αγώνες και ούτε κατάλαβαν γιατί
σταματά τόσο νωρίς τον πρωταθλητισμό.
«Αμέσως μετά το δυστύχημα, υπήρξαν κάποιοι άνθρωποι που
ήθελαν να γράψουν ένα άρθρο γι’ αυτό στην εφημερίδα, ωστόσο δεν επιτρεπόταν. Στην
Σοβιετική Ένωση υποτίθεται ότι τα τρόλεϊ δεν έπεφταν μέσα στο νερό», είπε ο
Καραπιετάν σε μια συνέντευξή του πολύ αργότερα.
Χρειάστηκε να περάσουν άλλα έξι χρόνια από το δυστύχημα.
Τότε, ένας δημοσιογράφος της εφημερίδας Κομσομόλσκαγια Πράβντα έμαθε τυχαία για
το περιστατικό από έναν προπονητή του Καραπετιάν. Ρώτησε τις τοπικές αρχές κι
αυτές – απροσδόκητα- του έδωσαν όλες τις πληροφορίες. Έτσι, το άρθρο του «Η
υποβρύχια μάχη ενός πρωταθλητή» κυκλοφόρησε το 1982 και η ιστορία του ήρωα-κολυμβητή
έγινε πλέον πασίγνωστη σε όλη την Ένωση. Χάρη σε αυτό το άρθρο το έμαθε ακόμα
και η σύζυγός του Καραπετιάν, με την οποία είχαν παντρευτεί πριν από έναν χρόνο
αλλά δεν είχαν μιλήσει ποτέ για το θέμα!
Ο Καραπετιάν πλέον θεωρήθηκε ήρωας και το Κρεμλίνο τον
βράβευσε με το Μετάλλιο της Τιμής και το Μετάλλιο Σωτηρίας από Πνιγμό.
Ήρωας ξανά
Στις 19 Φεβρουαρίου 1985, ο Καραπετιάν θα αποδείκνυε για
ακόμα μια φορά την ηρωική του φύση. Βρισκόταν στην πρωτεύουσα της Αρμενίας,
Γερεβάν, όταν κοντά του ένα κτίριο – το εντυπωσιακό Αθλητικό και Συναυλιακό
Κέντρο- τυλίχθηκε στις φλόγες.
Και πάλι χωρίς να κάνει δεύτερες σκέψεις, ο Καραπετιάν
όρμησε στο φλεγόμενο κτίριο και άρχισε να βγάζει έξω ανθρώπους που είχαν
εγκλωβιστεί σε αυτό σώζωντας δεκάδες.
Εισέπνευσε όμως καπνό και υπέστη σοβαρά εγκαύματα με
αποτέλεσμα λίγο μετά να χάσει τις αισθήσεις του. Όλοι πίστεψαν ότι είχε
πεθάνει, αλλά ένας οδηγός ταξί που βρισκόταν στο σημείο άκουσε τον αδύναμο
σφυγμό του και τον πήγαν γρήγορα στο νοσοκομείο, όπου τελικά ανέρρωσε πλήρως.
Οι ηρωικές του πράξεις άρχισαν πλέον να αναγνωρίζονται απ’
όλο τον κόσμο. Η UNESCO τον βράβευσε με το βραβείο «Fair Play», ενώ το 1986 ένας αστεροειδής
που είχε ανακαλυφθεί από αστρονόμους του Παρατηρητηρίου Αστροφυσικής στην
Κριμαία πήρε το όνομά του: «3027 Shavarsh».
Μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, ο Καραπετιάν μετακόμισε στην Μόσχα και άνοιξε την δική του εταιρία παπουτσιών την οποία ονόμασε «Second Breath» (Δεύτερη Αναπνοή). Παράλληλα, προπονεί τον γιο του, Τιγκράν και είναι επικεφαλής του ιδρύματος που φέρει το όνομά του - Shavarsh Karapetyan- το οποίο στηρίζει νεαρούς αθλητές.
Το 2014 ο Καραπετιάν έκανε ξανά πρωτοσέλιδα. Επιλέχθηκε να
μεταφέρει την Ολυμπιακή Φλόγα εν όψει των χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων από τη
Μόσχα ως το Κρασνογκορσκ. Ωστόσο, η φλόγα έσβησε και χρειάστηκε η επέμβαση ενός
άντρα για να την ανάψει ξανά με… αναπτήρα. Το περιστατικό είχε προκαλέσει σάλο στη
Ρωσία καθώς θεωρήθηκε ασέβεια απέναντι σε έναν τέτοιο ήρωα και χλευασμό από τη
Δύση. Γι’ αυτό το λόγο ο Καταπετιάν κουβάλησε τον πυρσό και την επόμενη μέρα
και έγινε έτσι ο πρώτος αθλητής που κουβαλά την φλόγα δύο φορές σε μια
Ολυμπιάδα.
Μέχρι σήμερα ζει μια ήσυχη ζωή με την οικογένεια του στη Μόσχα, ενώ συχνά ταξιδεύει στην πατρίδα του, το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Όταν τον ρωτάνε για τις… συναντήσεις του με τη μοίρα, εκείνος απαντά:
«Υπάρχει κάτι ψηλά που καθοδηγεί την ανθρωπότητα. Ξέρετε,
κάτι μας καθοδηγεί. Επειδή εκείνη τη στιγμή (σημ. που συνέβη το δυστύχημα με το
τρόλεϊ), εγώ θα έπρεπε να είμαι στο Αννόβερο, αλλά για κάποιο λόγο η βίζα μου
δεν ήταν έτοιμη – επειδή νικούσα συχνά δεν μου παρείχαν βίζα εγκαίρως ώστε να
είμαι εκεί. Έτσι, έφυγα πικραμένος και πήγα για προπόνηση, όταν έγινε το δυστύχημα».
