Στην εποχή του Μεσαίωνα παρά το αυστηρό βλέμμα της Εκκλησίας, οι άνθρωποι συνέχιζαν να ερωτεύονται και να έχουν στενές ερωτικές επαφές
Όταν κάποιος σκέφτεται τον Μεσαίωνα το τελευταίο που του
έρχεται στο μυαλό είναι σκηνές άγριων ερωτικών συνευρέσεων ή οργίων. Η εποχή
των Μέσων Χρόνων είναι συνυφασμένη συνήθως με πουριτανική ηθική και το κάψιμο
των μαγισσών. Στην καλύτερη των περιπτώσεων σκεφτόμαστε τους αγνούς έρωτες
γενναίων ιπποτών με όμορφες και αμόλυντες πριγκιποπούλες, οι οποίες όταν οι
αγαπημένοι τους έφευγαν στον πόλεμο φορούσαν μεταλλικές ζώνες αγνότητας.
Στην πραγματικότητα έχουμε μόνο θολές και πολλές φορές
αντικρουόμενες απόψεις σχετικά με το σε ξ στα μεσαιωνικά χρόνια. Λίγο περισσότερο
φως προσπαθεί να ρίξει σε αυτό το θέμα η Βρετανίδα ιστορικός Κάθριν Χάρβεϊ μέσα
από το βιβλίο της «The Fires of Lust:
Sex in the Middle Ages».
Η Χάρβεϊ αρχικά κάνει ξεκάθαρο ότι δεν θα πρέπει να
πιστεύουμε ορισμένους μύθους γύρω από αυτό στον Μεσαίωνα, όπως η αντίληψη ότι
τα μεσαιωνικά χρόνια θυμίζουν το Game of Thrones, όπου γίνονται τα πάντα, ή ότι υπήρχε ο νόμος της παρθενοφορίας
(σύμφωνα με τον οποίο ορίζονταν φόρος για την απώλεια της παρθενίας μιας γυναίκας,
ενώ οι τοπικοί άρχοντες είχαν το «δικαίωμα της πρώτης νύχτας» με τις συζύγους
από νιόπαντρα ζευγάρια) ή ότι η χρήση της ζώνης αγνότητας ήταν συνεχής.
Αυτό που τονίζει ωστόσο είναι ότι θα ήταν λάθος να
πιστεύουμε ότι οι Ευρωπαίοι μεταξύ του 1100 και του 1500 συνευρίσκονταν με τον
ίδιο τρόπο με εμάς σήμερα, ακόμα και αν η ερωτική επιθυμία είναι μια έμφυτη
τάση του ανθρώπου που υπάρχει από την αρχή του κόσμου. Αν και το ανθρώπινο σώμα
και οι φυσικές του δυνατότητες δεν έχουν αλλάξει ιδιαίτερα τουλάχιστον την
τελευταία χιλιετία, υπάρχουν τεράστιες διαφοροποιήσεις στο πώς οι άνθρωποι
έβλεπαν, αντιλαμβάνονταν και βίωναν τη σε ξου αλική επαφή.
Οι συνήθειες στο
κρεβάτι
Μια θεμελιώδης διαφοροποίηση ήταν η μεσαιωνική τάση να
δίνουν έμφαση στον ενεργό και στον παθητικό σε ξουαλικό ρόλο, κρατώντας φυσικά
τον πρώτο για τον άντρα και τον δεύτερο για τη γυναίκα. Το σ εξ ήταν κάτι που
οι άντρες το έκαναν στις γυναίκες. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει ότι οι γυναίκες θα
έπρεπε απλώς να ξαπλώνουν στο κρεβάτι και να περιμένουν, αλλά ήταν σημαντικό ο
άντρας να κάνει την διείσδυση και η γυναίκα να την δεχτεί. Στην πραγματικότητα
ακόμα και τη ερωτική επαφή μεταξύ των γυναικών θεωρούνταν ως τέτοιο μόνο αν
χρησιμοποιούνταν κάποιο εργαλείο διείσδυσης. Άλλωστε, αυτό που ξέρουμε είναι
ότι σε αυτήν την εποχή δεν ήταν άγνωστα τα ερωτικά βοηθήματα, αν και αυτό φυσικά
γινόταν κρυφά. Υπάρχουν για παράδειγμα αναφορές ότι οι γυναίκες έψηναν ψωμί με
τέτοιο τρόπο ώστε να γίνει σκληρό να λειτουργήσει ως δονητής.
Είναι δεδομένο ότι εκείνη την εποχή, οι άνθρωποι ήξεραν πολύ
λιγότερα σχετικά με την ερωτική πράξη σε σχέση με αυτά που ξέρουμε εμείς
σήμερα. Πλέον έχουμε το διαδίκτυο. Την εποχή του Μεσαίωνα, οι άντρες δεν είχαν
ανακαλύψει ακόμα ούτε την κλειτορίδα, η οποία εντοπίστηκε πολύ αργότερα στην
εποχή της Αναγέννησης. Πιθανότατα οι άνθρωποι αυτοϊκανοποιούνταν πολύ σπάνια
τον Μεσαίωνα καθώς δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία σχετικά με αυτό-αν και είναι
δύσκολο να φανταστεί κανείς για παράδειγμα τον Ιβανόη να μιλά για τέτοια
θέματα.
Άλλες σ εξουαλικές πρακτικές που είναι αρκετά συχνές σήμερα σχεδόν
απουσιάζουν εντελώς από τα ιστορικά αρχεία της περιόδου υποδηλώνοντας ότι ήταν
πολύ σπάνιες την εποχή του Μεσαίωνα. Η Χάρβεϊ τονίζει ότι δεν υπάρχει καμία
μαρτυρία στα αρχεία που να αναφέρεται σε στοματικό έρωτα.
«Ίσως αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι θα έμοιαζε ιδιαίτερα
αποκρουστικό σε μια κοινωνία που συνέδεε το πάνω μέρος του σώματος με τον Θεό
και την ηθική, ενώ το κάτω μέρος το ταύτιζε με την βρομιά και την αμαρτία. Το να
φέρεις το στόμα σου σε άμεση επαφή με τα γεννητικά όργανα σήμαινε ότι βρομίζεις
ένα όργανο-το στόμα- που ήταν κατασκευασμένο για καλύτερα πράγματα», αναφέρει η
Χάρβεϊ. Είναι επίσης πιθανό ότι σημαντικό ρόλο έπαιζε και η έλλειψη υγιεινής
εκείνης της εποχής. Σε κάθε περίπτωση
στοματικός έρωτας θεωρούνταν ιδιαίτερα μιαρός και σύμφωνα με τους κανόνες
της Εκκλησίας ο αμαρτωλός τιμωρούνταν με αυστηρές ποινές.
Φαίνεται ότι η συνουσία με τον ανδρικό μόριο τοποθετημένο
μεταξύ των μηρών της γυναίκας χωρίς να υπάρχει διείσδυση ήταν αρκετά
διαδεδομένη. Ωστόσο αυτή η μέθοδος αποδοκιμαζόταν όταν χρησιμοποιούνταν μεταξύ
ομοφυλόφιλων ανδρών. Το 1357 ο Νικλέτους Μαρμάνγκα και ο Γιόχανες Μπραγκάνζα
καταδικάστηκαν σε θάνατο επειδή εφάρμοζαν μεταξύ τους αυτήν την τεχνική.
Με εντολή γιατρού και…
Εκκλησίας
Επηρεασμένη από τον Ρωμαιοκαθολικισμό και την ιατρική του
Γαληνού, οι σε ξουαλικές γνώσεις της Μεσαιωνικής εποχής αφορούσαν κυρίως το αν ο
Αδάμ και η Εύα είχαν προχωρήσει σε ερωτική πράξη όσο βρίσκονταν στον παράδεισο,
αν η Εύα είχε περίοδο πριν τον διωγμό τους και αν ο Αδάμ είχε ερωτικά όνειρα. Όλα
αυτά δεν ήταν ζητήματα μικρής σημασίας. Απασχολούσαν ιδιαίτερα την ηγουμένη,
συγγραφέα και μετέπειτα αγία Χίλντεγκαρντ του Μπίνγκεν και ακόμα περισσότερο
τον Άγιο Αυγουστίνο, ο οποίος πίστευε ότι το σε ξ σε κάθε περίπτωση ήταν αμαρτία
και ότι ο οργασμός σε έκανε κάθε φορά λίγο πιο χαζό. Η εμμονή με την παρθενία
των γυναικών ήταν τόσο μεγάλη που η μυστικίστρια συγγραφέας Μάρτζορι Κέμπε
θεωρούσε τον εαυτό της παρθένα παρόλο που είχε γεννήσει 14 παιδιά.
Πάντως, από ιατρικής άποψης, θεωρούνταν ότι το σ εξ σε ένα
βαθμό ήταν καλό για την υγεία της γυναίκας. Στην θεωρία του Χιουμοραλισμού (αρχαία
ιατρική θεωρία σύμφωνα με την οποία η υγεία και η ασθένεια προκύπτουν από
ισορροπία ή ανισορροπία σωματικών υγρών ή «χιούμορ». Τα χιούμορ είναι αίμα,
φλέγμα, κίτρινη χολή και μαύρη χολή), οι γυναίκες εκ φύσεων ήταν κρύες και με
την σε ξουαλική πράξη αποκτούσαν ζεστασιά. Η απώλεια της παρθενίας ήταν φυσικά
ένα πολύ σημαντικό γεγονός. Οι γυναίκες έπρεπε να περάσουν από τεστ παρθενίας
και οι γυναίκες προσπαθούσαν να βρουν πολυμήχανες μεθόδους για να τα περάσουν
σε περίπτωση που δεν ήταν πια παρθένες. Μια από αυτές ήταν να τοποθετούν βδέλλες
στον κόλπο τους μια μέρα πριν από τον γάμο ώστε να εξαπατήσουν τον σύζυγό τους καθώς
θα αιμορραγούσαν την νύχτα της πρώτης επαφής.
Αν η συνουσία εντός γάμου εκτελούνταν «σωστά» δεν θεωρούνταν
εμπόδιο για τη σωτηρία του ανθρώπου. Αρκετά… σοφά ήταν κατανοητό ότι η παντελής
αποχή από το «άθλημα» θα σήμαινε αργά ή γρήγορα και την εξάλειψη του ανθρώπινου
γένους. Ωστόσο υπήρχαν συγκεκριμένοι κανόνες που θα έπρεπε να τηρούνται. Για παράδειγμα,
οι άντρες θα έπρεπε να μην επιδεικνύουν… υπερβάλλοντα ζήλο κατά τη διάρκεια της
πράξης. Αυτό θεωρούνταν μοιχεία με την ίδια σου τη γυναίκα! Από την άλλη, οι
γυναίκες θα έπρεπε να συμμορφώνονται με τις συζυγικές τους υποχρεώσεις και
μπορούσαν να πουν «όχι» στον άντρα τους μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως
όταν ο σύζυγος ήταν τρελός ή ήθελε να
συνευρεθούν σε ιερό μέρος (αν συνέβαινε κάτι τέτοιο σε μια εκκλησία, ο ναός θα
έπρεπε να καθαγιαστεί ξανά) ή ήθελε να διαπράξει σοδομισμό. Έτσι, αν ο άντρας
σου ήταν τρελός και ήθελε να συνευρεθείτε σε μια εκκλησία είχες δικαίωμα να
πεις όχι. Αν όμως ήταν λεπρός δεν είχες καμία δικαιολογία να αρνηθείς. Είναι προφανές
ότι η έννοια του βιασμού εντός γάμου ήταν αδιανόητη.
Ο Χάρβεϊ τονίζει ότι η επικράτηση αυτών των ιδεών θα πρέπει
να έκανε πολλές γυναίκες να υποφέρουν. Η συγγραφέας αναφέρει μια ειδική απαλλαγή
από τον γάμο που έδωσε ο Πάπας Αλέξανδρος ο Γ’, όταν ένας άντρας τραυμάτισε
τόσο πολύ την σύζυγό του την πρώτη νύχτα του γάμου που η γυναίκα δεν μπορούσε
πλέον να έρθει ξανά σε επαφή.
Πάντως, σε πολλές χώρες υπήρχαν νόμοι που θεωρούσαν την
σ εξουαλική ολοκλήρωση ως αναπόσπαστο μέρος του γάμου με σκοπό την τεκνοποίηση. Έτσι,
αν κάποιος δεν μπορούσε ή δεν ήθελε να εκτελέσει το συζυγικό του καθήκον μπορούσε
να οδηγηθεί σε δίκη με σκοπό το διαζύγιο. Στις δίκες αυτές ο άντρας θα
έπρεπε να αποδείξει ότι ήταν σωματικά
ικανός για συνεύρεση.
Συμβουλές για
επιτυχημένη σύλληψη
Οι άνθρωποι γενικά πίστευαν ότι μια γυναίκα μπορεί να μείνει
έγκυος μόνο αν η πράξη γίνει με τον «ιεραποστολικό» τρόπο. Προτείνονταν ο
άντρας να μένει πάνω από τη γυναίκα για τουλάχιστον μια ώρα ακόμα και αν αυτός ή
αυτή έφτανε στο σημείο να βαρεθεί. Θεωρούσαν επίσης ότι η γυναίκα μπορεί να
γονιμοποιηθεί μόνο αν έρθει σε οργασμό. Σύμφωνα με την κοινή σοφία της εποχής
οι άντρες και οι γυναίκες θα έπρεπε να έρθουν σε κορύφωση σχεδόν ταυτόχρονα –
με ένα μικρό προβάδισμα για τη γυναίκα- ώστε να επιτευχθεί η σύλληψη.
Από την άλλη, αν επιλέγονταν άλλες στάσεις πλην της ιεραποστολικής
τα μωρά που μπορεί να γεννιούνταν ίσως είχαν σοβαρά προβλήματα. Σε κάποιες
περιπτώσεις μάλιστα μπορούσε να οδηγήσει στη γέννηση… βατράχου αντί για
παιδιού! Η στάση με την γυναίκα από πάνω ή η ερωτική πράξη από πίσω θεωρούνταν
ανήκουστες με την τελευταία να συνδέεται με τα ζώα. Από την άλλη όταν μια γυναίκα
γεννούσε δίδυμα θεωρούνταν ότι μπορεί να είχε πάει με δύο άντρες. Η μοιχεία
βέβαια τιμωρούνταν συνήθως με πολύ αυστηρές ποινές μέχρι και θάνατο.
Ποινές, αντιλήψεις
και μαγεία
Αντίθετα ίσως απ’ ό,τι θα περίμενε κανείς υπήρχαν υπήρχαν
ποινές για περιπτώσεις σε ξουαλικής βίας αν και στην πραγματικότητα δεν
εφαρμόζονταν ιδιαίτερα συχνά. Για παράδειγμα, σε αρκετές περιοχές ο βιασμός
τιμωρούνταν με θάνατο. Ωστόσο, στην Βρετανία δεν υπάρχει καμία γνωστή περίπτωση
ανθρώπου που να θανατώθηκε γι’ αυτό το έγκλημα στον Μεσαίωνα. Συνήθως, η
καλύτερη λύση θεωρούνταν ο γάμος μεταξύ του βιαστή και του θύματός του.
Σύμφωνα με την ιατρική θεωρία της εποχής, η γυναίκα ήταν μια
«ελαττωματική» εκδοχή του άντρα. Η έμμηνος ρύση θεωρούνταν αηδιαστική και
επικίνδυνη, αλλά η εμμηνόπαυση ήταν ακόμα χειρότερη. Υπήρχε η ευρεία αντίληψη
ότι ορισμένες βλαβερές ουσίες παρέμεναν στο σώμα της γυναίκας μετά το τέλος της
περιόδου. Ωστόσο από την άλλη το σπέρμα συνδεόταν με ουσίες του εγκεφάλου και
γι’ αυτό όσο περισσότερο έχανες τόσο πιο ανόητος γινόσουν, όπως έλεγε και ο
Άγιος Αυγουστίνος.
Φυσικά στην εποχή του Μεσαίωνα ο φόβος για την μαγεία ήταν
πανταχού παρών. Μεταξύ άλλων, η μαγεία θεωρούνταν ότι μπορεί να κάνει τους άντρες
ανίκανους και οι αρχές έπαιρναν πολύ σοβαρά αυτό το ζήτημα. Έτσι, το 1390 δύο
γυναίκες από το Παρίσι, η Μαργκό ντε λα Μπαρέ και η Μαριόν λα Ντροϊτουριέρ
καταδικάστηκαν να καούν ζωντανές επειδή με τη χρήση μαγείας κατέστησαν τον
πρώην εραστή της τελευταίας ανίκανο να αποδώσει με τη νέα του σύζυγο.
Στις αρχές του Μεσαίωνα, η κτηνοβασία θεωρούνταν ένα
μικρότερο παράπτωμα εφάμιλλο του αυνανισμού – από το οποίο συνήθως γλίτωνες με
κάμποσες μετάνοιες. Ωστόσο, όταν άρχισε να κυριαρχεί η πίστη στις μάγισσες και
στην σχέση τους με τον διάβολο, ο οποίος είχε συνήθως τη μορφή ζώου, η
κτηνοβασία έγινε όχι μονο μεγάλη αμαρτία αλλά και αιρετικό έγκλημα. Ως τιμωρία
οριζόταν η εκτέλεση τόσο του αμαρτωλού ανθρώπου όσο και του ζώου.
Η Χάρβεϊ αναφέρει μια ενδιαφέρουσα υπόθεση ενός Βενετού
τεχνίτη, ο οποίος κατηγορήθηκε ότι είχε σε ξουαλικές σχέσεις με μια κατσίκα. Για
να μετριάσει την κατηγορία του, ο άντρας ισχυρίστηκε ότι εξαιτίας ενός ατυχήματος
δεν μπορούσε να έχει σε ξουαλική επαφή με γυναίκα, αλλά ούτε και να
αυτοϊκανοποιηθεί. Μια ομάδα γιατρών τον εξέτασαν, ενώ ο δικαστής διέταξε δύο
πόρνες να κάνουν μια σειρά από πειράματα μαζί του. Μεταξύ άλλων αυτό που
συμπέραναν ήταν ότι μπορούσε να διεγερθεί, αλλά δεν μπορούσε να νιώσει τίποτα από
τις διεγέρσεις. Έτσι, ο δικαστής έκρινε ότι ήταν σοδομιστής αλλά με
ελαφρυντικά. Τον «μάρκαραν», έλαβε χτυπήματα με ρόπαλο και του έκοψαν το ένα
χέρι, ωστόσο δεν του επιβλήθηκε η θανατική ποινή. Η Χάρβεϊ ωστόσο σημειώνει ότι
«η μοίρα της κατσίκας είναι άγνωστη».
Πρότυπα ομορφιάς
Πάντως, η μεσαιωνική Ευρώπη είχε ξεκάθαρες αντιλήψεις
σχετικά με την γυναικεία ομορφιά. Μεταξύ των πιο επιθυμητών χαρακτηριστικών
ήταν τα ξανθά μαλλιά, το λευκό δέρμα με ροζ μάγουλα, μικρά κόκκινα χείλη,
λεπτεπίλεπτα άκρα και στενή μέση. Αν και ορισμένοι ανέφεραν ότι το στήθος ήταν
ένα στοιχεία που αφορούσε αποκλειστικά την ανατροφή των παιδιών, τα στοιχεία δείχνουν
ότι συνήθως το αντιμετώπιζαν σαν ένα ερωτικό χαρακτηριστικό. Ιδεατά έπρεπε να
είναι μικρό, στρογγυλό και σφιχτό. Για παράδειγμα η Βηρσαβεέ- με την οποία ο
Βασιλιάς Δαβίδ διέπραξε μοιχεία αφού την είδε να κάνει μπάνιο γυμνή-
αντιπροσώπευε το ιδεατό πρότυπο γυναίκας της εποχής καθώς αναπαριστάνονταν με αυτά
τα χαρακτηριστικά.
Από την άλλη, ένα πλούσιο στήθος έδινε στις γυναίκες κακή
φήμη. Μάλιστα, σε μεσαιωνικά έγγραφα μπορεί κανείς να βρει οδηγίες για το πώς
να μειώσεις το μέγεθος του στήθους, όπως να το τρίψεις με αίμα από όρχεις
χοίρου. Από την άλλη δεν υπάρχει καμία οδηγία για να τα αυξήσεις. Παράλληλα,
στοιχεία δείχνουν ότι οι γυναίκες αυτή την περίοδο φορούσαν εσώρουχα που έκαναν
το στήθος του να φαίνεται μικρότερο.
Από την άλλη, ο ιδεατός άντρας έπρεπε να είναι ψηλός,
δυνατός με καλές αναλογίες και λευκό δέρμα. Τα μαλλιά θεωρούνταν ένδειξη αρρενωπότητας
σε τέτοιο βαθμό που πολλοί άντρες φορούσαν ψεύτικα μούσια και ελάχιστοι
ξυρίζονταν. Υπήρχε γενικότερα η αντίληψη ότι οι γυναίκες προτιμούσαν τους…
προικισμένους άντρες και η λογοτεχνία βρίθει από γυναίκες που έχουν εμμονή με
τα αντρικά γεννητικά όργανα.
Πορνεία πανταχού
παρούσα
Όσο και αν η σε ξουαλική επαφή ήταν ένα θέμα ταμπού στην
εποχή του Μεσαίωνα, δεν θα μπορούσε να λείπει το αρχαιότερο επάγγελμα. Παρόλο που
η Εκκλησία δεν το ενέκρινε, μάλλον συνειδητοποιούσαν ότι η απουσία του θα έκανε
περισσότερο κακό παρά καλό και θα έθετε σε κίνδυνο αγνές και αξιοσέβαστες
γυναίκες ή θα έκανε τους άντρες να στραφούν στην ομοφυλοφιλία.
Οι ιερόδουλες ωστόσο θα έπρεπε να ζουν σε συγκεκριμένες
περιοχές της πόλης, ενώ ήταν υποχρεωμένες να φορούν συγκεκριμένα ρούχα για να
ξεχωρίζουν από τις υπόλοιπες γυναίκες.