Αναζητώντας ζωή στον εξωγήινο ωκεανό του Εγκέλαδου

Οι πίδακες στο φεγγάρι του Κρόνου αποδεικνύουν ότι κάτω από την παγωμένη του επιφάνεια υπάρχει ένας ωκεανός. Οι επιστήμονες δεν απορρίπτουν το ενδεχόμενο να έχει δημιουργηθεί εκεί ένα εξωγήινο οικοσύστημα

O Εγκέλαδος είναι ένα από τα 83 (γνωστά) φεγγάρια του Κρόνου. Ανακαλύφθηκε στις 28 Αυγούστου 1789 από τον Ουίλιαμ Χέρσελ και για περίπου δύο αιώνες είχαμε ελάχιστα στοιχεία για αυτόν. Στις 12 Νοεμβρίου 1980 τον προσέγγισε το Voyager 1 σε απόσταση 202.000χλμ και στις 26 Αυγούστου 1981 το Voyager 2. Οι εικόνες που έστειλαν οι δύο αποστολές ξάφνιασαν τους επιστήμονες καθώς έδειξαν ότι στον μικροσκοπικό και παγωμένο δορυφόρο υπάρχει γεωλογική δραστηριότητα. Τίποτα δεν τους είχε προετοιμάσει όμως για αυτό που θα ακολουθούσε.

Την 1^η Ιουλίου 2004 το διαστημόπλοιο Cassini μπήκε σε τροχιά γύρω από τον Κρόνο με τον Εγκέλαδο να αποτελεί προτεραιότητα του. Από το 2005 έως το 2015 το Cassini προσέγγισε τον δορυφόρο του Κρόνου 24 φορές. Έφτασε ακόμα και σε απόσταση 48χλμ από την επιφάνεια του. Οι εικόνες συγκλόνισαν την επιστημονική κοινότητα. Ατμοπίδακες ξεπηδούσαν από τον Νότιο Πόλο του Εγκέλαδου και έφταναν σε ύψος πολλών χιλιομέτρων. Στις 28 Οκτωβρίου 2015 το διαστημόπλοιο κατάφερε να περάσει μέσα από έναν τέτοιο πίδακα και να επιβεβαιώσει ότι περιέχει υδρογόνο.

Ο Εγκέλαδος είχε πλέον γίνει ένα από τα πιο ενδιαφέροντα ουράνια σώματα του Ηλιακού Συστήματος. Είχε αποδειχθεί ότι κάτω από την παγωμένη του επιφάνεια υπάρχει υδροθερμική δραστηριότητα. Ένας τεράστιος ωκεανός αλμυρού νερού σε υγρή κατάσταση που διαθέτει συγκεκριμένες χημικές ενώσεις και εκλύει μεθάνιο. Ο Εγκέλαδος έγινε το πιο πιθανό μέρος στο Σύστημα μας που μπορεί να φιλοξενεί ζωή.

Το ερώτημα που τέθηκε άμεσα ήταν πώς θα διαπιστώσουμε αν κάτω από την παγωμένη… κρούστα του φεγγαριού του Κρόνου υπάρχει ζωή. Μια ερευνητική ομάδα, της οποίας ηγήθηκε το Πανεπιστήμιο της Αριζόνα, κατέληξε στο συμπέρασμα πως μια μελλοντική αποστολή θα μπορούσε να δώσει απαντήσεις σε αυτό το ερώτημα χωρίς καν να προσεδαφιστεί.

Η έρευνα υποστηρίζει ότι το «αίνιγμα» της ύπαρξης εξωγήινης μικροβιακής ζωής στον Εγκέλαδο θα μπορούσε να λυθεί με ένα διαστημικό σκάφος σε τροχιά. Οι ερευνητές παρουσιάζουν λεπτομέρειες για μια υποθετική διαστημική αποστολή τέτοιου είδους σε άρθρο που δημοσιεύτηκε στο The Planetary Science Journal.

Η έρευνα τονίζει πως «αν είχε εμφανιστεί ζωή στον Εγκέλαδο υπάρχει μεγάλη πιθανότητα η παρουσία της να εξηγεί τις εκλύσεις μεθανίου». «Για να ξέρουμε αν ισχύει αυτό, πρέπει να πάμε πίσω στον Εγκέλαδο και να δούμε» είπε ο Ρέτζις Φεριέρ, αρχισυντάκτης του νέου άρθρου και αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα.

Στο νέο τους άρθρο ο Φεριέρε και οι συνεργάτες του αναφέρουν ότι, ενώ η υποθετική συνολική μάζα ζωντανών μικροβίων στον ωκεανό του Εγκέλαδου θα ήταν μικρή, μια επίσκεψη από ένα σκάφος σε τροχιά θα ήταν το μόνο που θα χρειαζόταν για να ξέρουμε με βεβαιότητα αν μικρόβια σαν αυτά της Γης ζουν στον ωκεανό του Εγκέλαδου. «Ξεκάθαρα, το να στείλουμε ένα ρομπότ να συρθεί στις ρωγμές του πάγου και να βουτήξει βαθιά, στον πυθμένα, δεν θα ήταν εύκολο» είπε ο Φεριέρ, εξηγώντας πως πιο ρεαλιστικές αποστολές έχουν σχεδιαστεί, που θα χρησιμοποιούσαν αναβαθμισμένα όργανα για λήψη δειγμάτων από πίδακες, όπως έκανε το Cassini.

«Προσομοιώνοντας τα δεδομένα που ένα πιο καλά προετοιμασμένο και προηγμένο σκάφος σε τροχιά θα συνέλεγε από τους πίδακες και μόνο, η ομάδα μας έχει δείξει τώρα ότι η προσέγγιση αυτή θα ήταν επαρκής για να διαπιστωθεί με βεβαιότητα αν υπάρχει ή όχι ζωή εντός του ωκεανού του Εγκέλαδου, χωρίς να χρειάζεται να ψάξουμε στα ίδια τα βάθη του φεγγαριού. Είναι μια συναρπαστική προοπτική» τόνισε.

Σε απόσταση περίπου 1,3 δισ. χιλιομέτρων από τη Γη, ο Εγκέλαδος (o οποίος είναι περίπου 20 φορές μικρότερος από τη Σελήνη) πραγματοποιεί μια ελλειπτική περιστροφή γύρω από τον Κρόνο κάθε 32,9 ώρες. Αυτό δονεί το εσωτερικό του δορυφόρου, παράγει θερμότητα και διατηρεί το νερό σε υγρή κατάσταση.

Το φεγγάρι αντανακλά πολύ δυνατά το φως του Ήλιου, λόγω της παγωμένης-λευκής επιφάνειάς του, ενώ στον νότιο πόλο του υπάρχουν τουλάχιστον 100 πίδακες που εκτινάσσονται από ρωγμές, σαν τη λάβα από ένα ηφαίστειο. Επιστήμονες θεωρούν πως οι υδρατμοί και τα μόρια πάγου που εκτινάσσονται συνέβαλαν σημαντικά στη δημιουργία των δακτυλίων του Κρόνου.

Το υπερβάλλον μεθάνιο που εντόπισε το Cassini στους πίδακες φέρνει κατά νου εικόνες ιδιαίτερων οικοσυστημάτων που συναντώνται στα βάθη των ωκεανών της Γης- συγκεκριμένα σε ζώνες υδροθερμικής δραστηριότητας, που σφύζουν από ζωή. Όπως και στη Γη, έτσι και στον Εγκέλαδο μπορεί στα έγκατα του ωκεανού του, μακριά από το φως του Ήλιου, να έχει προκύψει ένα διαφορετικό οικοσύστημα.

«Στο πλανήτη μας οι υδροθερμικές οπές σημαίνουν ζωή, μικρή η μεγάλη, παρά το σκοτάδι και την απίστευτη πίεση. Τα απλούστερα ζωντανά πλάσματα που υπάρχουν είναι μικρόβια, τα μεθανογενή, που βρίσκουν ενέργεια ακόμα και χωρίς ηλιακό φως» είπε ο Φεριέρε.

Τα μεθανογενή μεταβολίζουν διυδρογόνο και διοξείδιο του άνθρακα απελευθερώνοντας μεθάνιο. Οι ερευνητές έκαναν υπολογισμούς με βάση την υπόθεση πως ο Εγκέλαδος έχει μεθανογενή σε ζώνες υδροθερμικής δραστηριότητας σαν αυτές της Γης. Με αυτό τον τρόπο υπολόγισαν ποια θα ήταν η συνολική μάζα των μεθανογενών του Εγκέλαδου, καθώς και την πιθανότητα τα κύτταρά τους και άλλα οργανικά μόρια να εκτινάσσονται μέσα από τους πίδακες.

«Ήταν έκπληξη το ότι βρήκαμε ότι η υποθετική αφθονία κυττάρων θα αντιστοιχούσε στη βιομάζα μόλις μίας φάλαινας σε όλο τον ωκεανό του Εγκέλαδου» είπε ο εξελικτικός βιολόγος ο Αντονίν Αφχόλντερ, ο οποίος συμμετείχε στην έρευνα.

«Η βιόσφαιρα του Εγκέλαδου μπορεί να είναι πολύ αραιοκατοικημένη. Και πάλι όμως, τα μοντέλα μας δείχνουν πως θα ήταν αρκετά παραγωγική για να τροφοδοτεί τους πίδακες με επαρκή οργανικά μόρια ή κύτταρα για να εντοπιστούν από όργανα σε ένα διαστημόπλοιο που θα επισκεφθεί το φεγγάρι στο μέλλον.

Η έρευνά μας δείχνει πως αν υπάρχει μια βιόσφαιρα τον ωκεανό του Εγκέλαδου, σημάδια της ύπαρξής του θα μπορούσαν να βρεθούν σε υλικό από πίδακες χωρίς την ανάγκη προσεδάφισης ή χρήσης τρυπανιού» πρόσθεσε ο Αφχόλντερ, συμπληρώνοντας πως «μια τέτοια αποστολή θα απαιτούσε ένα σκάφος να πετάξει μέσα από ένα πίδακα αρκετές φορές για να συλλέξει αρκετό υλικό του ωκεανού».

Η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί πως ο Εγκέλαδος πρέπει να είναι ο στόχος μας για το μέλλον. Μέχρι όμως να τον επισκεφθούμε και να επιβεβαιώσουμε ή να απορρίψουμε την ύπαρξης ζωής θα φανταζόμαστε πώς μπορεί να μοιάζει ένα οικοσύστημα στα βάθη του ωκεανού ενός φεγγαριού του Κρόνου.