Η άνοδος του λαϊκισμού και της ακροδεξιάς θέτει σε κίνδυνο και το περιβάλλον.
Οι αντιπρόσωποι που βρέθηκαν στο αιγυπτιακό θέρετρο Σαρμ Ελ Σέιχ στην Ερυθρά Θάλασσα για τις συνομιλίες του ΟΗΕ σχετικά με το κλίμα στις αρχές του Νοεμβρίου αποτελούν μια παγκόσμια ελίτ που έχει αποφασίσει να γκρεμίσει τα εθνικά σύνορα, να αφαιρέσει τις ατομικές ελευθερίες και να καταδικάσει τους εργαζόμενους σε μια ζωή στη φτώχεια.
Αυτή είναι η σκοτεινή άποψη, όπως σημειώνεται σε ανάλυση του
Politico, που υποστηρίζεται από μια σειρά ακροδεξιών ή λαϊκιστικών κομμάτων –
μεταξύ των οποίων και οι Ρεπουμπλικάνοι του Ντόναλντ Τραμπ- οι οποίοι προσπάθησαν
μάλιστα να ανακτήσουν τον έλεγχο στις ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ. Κάποιοι τα
κατάφεραν – ιδιαίτερα οι ήδη εκλεγμένοι υποψήφιοι από το παρελθόν στις «κόκκινες»
πολιτείες- ενώ κάποιοι άλλοι απέτυχαν. Ορισμένοι από αυτούς τους ριζοσπάστες
οργιάζουν και στις εκλογές στην Ευρώπη, ενώ άλλοι, όπως ο πρόεδρος της
Βραζιλίας Ζαΐρ Μπολσονάρου ηττήθηκε μόνο οριακά.
Η Ρεπουμπλικανή και ακόλουθος του Τραμπ, Λόρεν Μπόιμπερτ, η
οποία επανεξελέγη στην Βουλή των Αντιπροσώπων για την 3η περιφέρεια
του Κολοράντο, χλευάζει την
περιβαλλοντική ατζέντα ως «τελευταία Αμερική». Η υπουργός Εσωτερικών της
Βρετανίας και υπέρμαχος του Brexit, Σουέλα Μπρέιβερμαν, λέει ότι η χώρα είναι
δέσμια ενός «wokerati (σημ. χλευαστικός χαρακτηρισμός για ανθρώπους που
πιστεύουν ότι μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο) που τρώει τόφου» – και στην
Ισπανία, υψηλόβαθμα στελέχη του ακροδεξιού κόμματος Vox απορρίπτουν την ατζέντα
του ΟΗΕ για το κλίμα ως «πολιτισμικό μαρξισμό».
Οι δεξιοί διαφόρων παρατάξεων από όλο τον κόσμο έχουν
εντάξει την κλιματική αλλαγή στον πολιτισμικό τους πόλεμο. Το γεγονός ότι αυτοί
εντοπίζονται κυρίως σε χώρες που είναι υπεύθυνες για το μεγαλύτερο μερίδιο των
παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου έχει θορυβήσει ορισμένους υπέρμαχους
της προστασίας του περιβάλλοντος.
«Ο αντιδραστικός λαϊκισμός είναι πλέον το μεγαλύτερο εμπόδιο
για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής», έγραψαν τρεις ηγέτες για το
κλίμα, μεταξύ των οποίων η πρώην υπουργός Περιβάλλοντος της Βραζιλίας Ιζαμπέλα
Τεϊσέιρα, σε ένα πρόσφατο κείμενο.
Στις ΗΠΑ, οι Ρεπουμπλικάνοι είχαν ως στόχο την επιστροφή
τους στην εξουσία στο ένα ή και στα δύο σώματα του Κογκρέσου (Γερουσία-Βουλή)
μετά τις ενδιάμεσες εκλογές και κατάφεραν πράγματι να επικρατήσουν στην Βουλή,
αν και με οριακό ποσοστό που ήταν πολύ μακριά από το «κόκκινο κύμα» που
ονειρεύονταν ότι θα κατέκλυζε τη χώρα.
Πολλοί στις συνομιλίες της COP27 (Η Διάσκεψη του ΟΗΕ για τη
κλιματική αλλαγή) φοβούνταν ότι θα ζήσουν την πρώτη εβδομάδα της διάσκεψης του
ΟΗΕ για το κλίμα στο Μαρόκο πριν από έξι χρόνια, όταν η εκλογή του Τραμπ έπληξε
το κίνημα για το κλίμα σαν τυφώνας.
Η άνοδος των Ρεπουμπλικανών απειλεί να ροκανίσει την
εύθραυστη εμπιστοσύνη που έχει δημιουργηθεί γύρω από τις παγκόσμιες προσπάθειες
για το κλίμα μετά την εκλογή του προέδρου Τζο Μπάιντεν. Την ίδια στιγμή, ο
Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε ότι θα προσπαθήσει να εισέλθει ξανά στον Λευκό Οίκο κάτι
που αν πραγματοποιηθεί ίσως σημαίνει την αποχώρηση – και πάλι – των ΗΠΑ από τη
συμφωνία-ορόσημο του Παρισιού του 2015 για το κλίμα.
«Δεν θέλω ούτε να το σκέφτομαι», λέει η Λόρενς Τουμπιάνα,
μια Γαλλίδα πρώην διπλωμάτης, η οποία ήταν από τα βασικά πρόσωπα που σχεδίασαν
την Συμφωνία του Παρισίου και που τώρα είναι επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Ιδρύματος
για το Κλίμα.
Κάποιοι πάντως στην αμερικανική δεξιά προωθούν ένα πιο
συμβιβαστικό μήνυμα. «Οι Ρεπουμπλικανοί έχουμε λύσεις για να μειώσουμε τις εκπομπές
αερίων παγκοσμίως, ενώ θα παρέχουμε προσιτή, αξιόπιστη και καθαρή ενέργεια στους
συμμάχους μας σε όλον τον κόσμο», ανέφερε για παράδειγμα ο εκπρόσωπος της πολιτείας
της Γιούτας στο Κογκρέσο, Τζον Κέρτς, ο οποίος επανεξελέγη με μεγάλο ποσοστό στις
ενδιάμεσες εκλογές, ενώ εκπροσωπεί το κόμμα των Ρεπουμπλικάνων στην COP27.
Η δεξιά και ο
λαϊκισμός κατά της σταθερότητας του πλανήτη
Η πρώτη θητεία του Τραμπ και η προεδρία του Μπολσονάρου της
Βραζιλίας – η οποία τελικά έληξε με μια οριακή ήττα στις εκλογές του περασμένου
μήνα – μοιάζουν τώρα με τις πρώτες αψιμαχίες ενός αγώνα, στον οποίο
διακυβεύεται η σταθερότητα του πλανήτη.
Στην Ευρώπη από την άλλη, η άκρα Δεξιά πτέρυγα του
Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν φαίνεται να αρνείται την ύπαρξη της κλιματικής
αλλαγής. Ωστόσο, αυτό στο οποίο επιτίθενται είναι ο τρόπος με τον οποίο
προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση οι «ελίτ», ενώ εκφράζονται
αμφιβολίες για την επιστημονική και πολιτική διαδικασία με την οποία καθορίζεται
αυτός ο τρόπος δράσης. Ένα πολύ μικρότερο ποσοστό εμφανίζει πραγματικό
σκεπτικισμό απέναντι στα στοιχεία που αποδεικνύουν την ύπαρξη της κλιματικής
αλλαγής.
Σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης, η δεξιά παρουσιάζει τις
πολιτικές της ως συμπαθείς στους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, ενώ την ίδια
στιγμή απορρίπτει τη εγκεκριμένη δράση που λαμβάνεται διεθνώς ως σκοτεινό
ελιτισμό που απειλεί την ευημερία των ψηφοφόρων της.
«Οι Σουηδοί Δημοκράτες δεν είναι αρνητές της κλιματικής
αλλαγής, ό,τι κι αν σημαίνει αυτό», δήλωσε ο Σουηδός ακροδεξιός ηγέτης, Τζίμι Όκεσον,
μιλώντας σε μια προεκλογική ομιλία πριν από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου, στις
οποίες το κόμμα του κέρδισε μεγάλο ποσοστό και έπαιξε κομβικό ρόλο στην
δημιουργία κυβέρνησης ανοχής. Αλλά τα τρέχοντα σχέδια της Σουηδίας για το
κλίμα, είπε ο Όκεσον, ήταν «100% συμβολικά» και όχι ουσιαστικά. «Το μόνο στο
οποίο οδηγεί αυτό είναι ότι γινόμαστε φτωχότεροι, ότι η ζωή μας γίνεται
χειρότερη».
Αυτή είναι η αγχόνη στην οποία η ακροδεξιά κρεμάει τον
περιβαλλοντικό ακτιβισμό, παρουσιάζοντάς τον ως το ηθελημένο ή μη «ιππικό» των
παγκόσμιων ελίτ.
«Το αντιλαμβανόμαστε ως ένα παγκοσμιοποιημένο κίνημα που
σκοπεύει να καταργήσει όλα τα σύνορα, να καταστρέψει την ελευθερία μας και να μας
αφαιρέσει την ελευθερία να καθορίζουμε την ταυτότητά μας», δήλωσε ο Χαβιέρ
Κορτές, πρόεδρος του παραρτήματος της Σεβίλλης του ακροδεξιού κόμματος Vox της
Ισπανίας, σε συνέντευξή του στο Politico.
«Δεν είμαστε υπέρ των εκπομπών CO2. Αντιθέτως, θέλουμε να
σεβαστούμε το περιβάλλον. Το μόνο που λέμε είναι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει
να ξεκαθαρίσει ότι θέλει να μας πουλήσει μια θρησκεία για το κλίμα, στην οποία
δεν μπορούμε να εκπέμπουμε CO2 και πρέπει να εξαφανίζουμε τις βιομηχανίες μας
από την Ευρώπη, ενώ πρέπει να αγοράζουμε από την Κίνα».
Το να το περιγράψει κανείς αυτό ως άρνηση της κλιματικής
αλλαγής– μια συνηθισμένη, αλλά συχνά ανακριβής κατηγορία – θα ήταν σαν να μην
καταλαβαίνει ότι πρόκειται πλέον για ένα άλλο μέτωπο του πολιτισμικού πολέμου,
σχολιάζει το Politico.
Ο δρόμος για να
κερδίσουν ψήφους
Η διαδικτυακή παραπληροφόρηση σχετικά με τις τελευταίες
συνομιλίες του ΟΗΕ για το κλίμα επικεντρώθηκε σε μεγάλο βαθμό στην υποκρισία
και τον ελιτισμό των συμμετεχόντων, σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου
Στρατηγικού Διαλόγου (ISD).
Οι κύριοι διακινητές της παραπληροφόρησης δεν ήταν ιστότοποι
και προσωπικότητες που παραδοσιακά συνδέονται με την άρνηση της κλιματικής
αλλαγής, αλλά διασημότητες του «πολιτισμικού πολέμου», όπως ο ψυχολόγος Τζόρνταν
Πίτερσον, ο Έζρα Λέβαντ των Rebel Media και ο σκιτσογράφος του Dilbert, Σκοτ
Άνταμς.
Οι λαϊκιστές που επιτίθενται στην παγκοσμιοποίηση «βασίζονται
σε ένα πολύ καλά χρηματοδοτούμενο δίκτυο συναλλαγών», αναφέρει η Τουμπιάνα.
Αλλά ενώ τα οικονομικά συμφέροντα μπορεί να τροφοδοτούν
τμήματα του κινήματος, υπάρχει επίσης μια αίσθηση πολιτικού καιροσκοπισμού. Θα
χρειαστούν τεράστιες αλλαγές στην οικονομία για να μειωθούν οι εκπομπές με την
ταχύτητα που υπαγορεύουν οι παγκόσμιοι στόχοι για το κλίμα, που έχουν τεθεί από
τον ΟΗΕ. Θα υπάρξουν νικητές και ηττημένοι και οι ηττημένοι μπορεί να στραφούν
προς τους λαϊκιστές, οι οποίοι υπόσχονται να αναλάβουν τον αγώνα τους.
«Οι ακροδεξιές οργανώσεις αναγνωρίζουν αυτό το θέμα ως
δυνητικά επικερδές μέσω του οποίοι μπορούν να κερδίσουν ψήφους ή υποστήριξη»,
δήλωσε ο Μπάλσα Λουμπάρντα, επικεφαλής της ερευνητικής μονάδας ιδεολογίας στο
Κέντρο Ανάλυσης της Ριζοσπαστικής Δεξιάς.
Η εστίαση της ακροδεξιάς στους χαμένους έχει γιγαντωθεί από
την ενεργειακή κρίση, δήλωσε η Τζένι Κινγκ, επικεφαλής της πολιτικής δράσης και
της εκπαίδευσης στο ISD, με τους λαϊκιστές να υποστηρίζουν λανθασμένα ότι οφείλεται
στην πράσινη πολιτική.
Ο συνασπισμός των ακροδεξιών κομμάτων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
«τράφηκε» από την ενεργειακή κρίση και την εκμεταλλεύτηκε ενώνοντας τις
δυνάμεις του με κεντροδεξιά κόμματα για να καταψηφίσουν την περιβαλλοντική
νομοθεσία.
Ο πρωθυπουργός της Σουηδίας Ουλφ Κρίστερσον – ο οποίος
εξελέγη πρόσφατα με την υποστήριξη του Όκεσον – στοχεύει να αμβλύνει τις προσπάθειες
της χώρας για τη μείωση ορισμένων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, μια κίνηση
που η κεντροδεξιά φιλελεύθερη υπουργός Περιβάλλοντος, Ρομίνα Πουρμοχτάρι ,
δικαιολόγησε με τους γνωστούς όρους: «Αυτή είναι μια αντίδραση στην
πραγματικότητα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι». Και στη Βρετανία, ο ηγέτης του
Brexit, Νάιτζελ Φάρατζ, αναδιαμόρφωσε την εκστρατεία του για να γίνει φερέφωνο
κατά της προσπάθειας για μηδενικές εκπομπές αερίων.
Τα στελέχη της δεξιάς οικολογίας μπορεί επίσης να σημαίνουν
ότι δεν είναι όλες οι ομάδες ενεργά εχθρικές προς την ατζέντα για το κλίμα,
δήλωσε ο Λουμπάρντα. Η νέα πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζόρτζια Μελόνι, είναι
μεγάλη θαυμάστρια των βιβλίων του Τζ.Ρ.Ρ. Τόλκιν, τα οποία επικεντρώνονται στο
Σάιρ, μια εξιδανικευμένη βουκολική πατρίδα.
Η Μελόνι λέει ότι θέλει να επαναπροσδιορίσει τον
περιβαλλοντισμό για τη Δεξιά, αλλά τονίζει ότι η προστασία των εθνικών
οικονομικών συμφερόντων εξακολουθεί να προηγείται.
«Δεν υπάρχει πιο ξεκάθαρος οικολόγος από έναν συντηρητικό,
αλλά αυτό που μας διακρίνει από έναν ορισμένο ιδεολογικό περιβαλλοντισμό είναι
ότι θέλουμε να υπερασπιστούμε τη φύση κρατώντας τον άνθρωπο μέσα της», είπε
στην πρώτη της ομιλία ως πρωθυπουργός στο κοινοβούλιο τον περασμένο μήνα.
Ενώ η Μελόνι συμμετέχει στην COP27, μετονόμασε επίσης το
υπουργείο Οικολογικής Μετάβασης σε υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενεργειακής
Ασφάλειας. Το κυβερνητικό πρόγραμμα του κόμματός της «Αδελφοί της Ιταλίας»
περιλαμβάνει μια ενότητα για την κλιματική αλλαγή, αλλά τονίζει έντονα την
ανάγκη προστασίας της βιομηχανίας.
Πρόκειται για μία ευρεία αίσθηση υποβιβασμού και
καθυστέρησης που ανησυχεί όσους παρακολουθούν αυτές τις ιδέες να αποκτούν όλο
και περισσότερους οπαδούς μεταξύ των λαϊκιστών της Δεξιάς. Αν και μπορεί να μην
ακούγεται σαν άρνηση της κλιματικής αλλαγής, το αποτέλεσμα είναι ουσιαστικά το
ίδιο.
«Μπορείτε να πείτε ότι είστε φίλοι του κλίματος», δήλωσε η
Βελγίδα ευρωβουλευτής των Σοσιαλιστών, Μαρί Αρένα, «αλλά στην πράξη, δεν είστε
καθόλου. Είστε πρώτα απ’ όλα φίλοι των επιχειρήσεων».