Απαντήσεις στο ερώτημα «επιστημονική φαντασίας». Τα δεδομένα, οι ιδέες και οι δυσκολίες.
Στο φινάλε του κλασικού πλέον «Total Recall» ο Άρνολντ
Σβαρτζενέγκερ ενεργοποιεί μια εξωγήινη (ή μπορεί και όχι) μηχανή η οποία
εκτοξεύει αέρια και μέσα σε δευτερόλεπτα δημιουργεί ατμόσφαιρα στον Άρη και
συνθήκες που επιτρέπουν στον άνθρωπο να αναπνέει κανονικά. Ο «Κόκκινος
Πλανήτης» μετατρέπεται σε έναν παράδεισο έτοιμο να φιλοξενήσει ζωή κάθε είδους.
Με αυτό τον απλοϊκό τρόπο η
επιστημονική φαντασία απάντησε, το 1990, στο ερώτημα αν ο άνθρωπος θα μπορούσε
με κάποιο τρόπο να παρέμβει στον Άρη και να δημιουργήσει ίδιες ή παρόμοιες
συνθήκες με αυτές που επικρατούν στη Γη. Ίδιες ή παρόμοιες συνθήκες με αυτές
που πιθανότατα επικρατούσαν κάποτε στον γειτονικό μας πλανήτη.
Ο αστροφυσικός Πολ Σάτερ με ένα
κείμενο του δίνει απαντήσεις πάνω σε αυτό το ερώτημα που ιντριγκάρει εδώ και
δεκαετίες.
Το άρθρο-απάντηση:
«Σχεδόν κάθε ιστορία επιστημονικής
φαντασία ξεκινά (και κάποιες φορές τελειώνει) με τη… Γηοποίηση του Άρη και τη
μετατροπή του σε έναν πιο φιλόξενο κόσμο.
Όμως με τις παγωμένες του
θερμοκρασίες, την απόσταση του από την Ήλιο και την σκόνη του το να αλλάξει τον
Άρη ώστε να μοιάζει περισσότερο με τη Γη είναι κάτι πολύ πιο δύσκολο απ’ ό,τι
φαίνεται (και ήδη φαίνεται αρκετά δύσκολο).
Το ζήτημα είναι ότι ο Άρης ήταν κάποτε
θερμός. Δισεκατομμύρια χρόνια πριν ο Άρης είχε μια πυκνή, πλούσια σε άνθρακα
ατμόσφαιρα, ποτάμια και ωκεανούς νερού σε υγρή μορφή και πιθανότατα λευκά
σύννεφα. Αυτό συνέβαινε τον καιρό που ο Ήλιος μας ήταν μικρότερος και όχι τόσο
ισχυρός αλλά περιστασιακά πιο βίαιος απ’ ό,τι είναι σήμερα. Με άλλα λόγια το
Ηλιακό μας Σύστημα είναι τώρα ένα πολύ πιο φιλικό στη ζωή μέρος απ’ ό,τι ήταν
τρία δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Και όμως ο Άρης είναι κόκκινος και νεκρός.
Δυστυχώς ήταν από την αρχή
καταδικασμένος. Είναι μικρότερος από τη Γη που σημαίνει ότι πάγωσε πολύ πιο
γρήγορα. Ο πυρήνας του πλανήτη μας είναι ακόμα λιωμένος και αυτή η
περιστρεφόμενη μάζα που είναι πλούσια σε σίδηρο τροφοδοτεί το ισχυρό μας
μαγνητικό πεδίο.
Κυριολεκτικά το μαγνητικό μας πεδίο
είναι μια ασπίδα ικανή να μπλοκάρει και να εκτρέπει τους ηλιακούς ανέμους οι
οποίοι είναι μια ατελείωτη πηγή σωματιδίων υψηλής ενέργειας που εκτοξεύονται
από τον Ήλιο.
Όταν λοιπόν ο Άρης πάγωσε ο πυρήνα του
στερεοποιήθηκε και το πεδίο του έπεσε αφήνοντας την ατμόσφαιρα έκθετη στην
καταστροφή των ηλιακών ανέμων. Μέσα σε περίπου 100εκατ. χρόνια οι ηλιακοί
άνεμοι εξαφάνιση την ατμόσφαιρα του Άρη. Όταν η ατμοσφαιρική πίεση έπεσε οι
ωκεανοί εξατμίστηκαν και το πλανήτης ξεράθηκε.
Είναι τόσο προκλητικό: Ο Άρης έμοιαζε
κάποτε με τη Γη, άρα θα μπορούσαμε με κάποιο τρόπο να τον επαναφέρουμε σε αυτή
την κατάσταση;
Ευτυχώς (ή δυστυχώς, ανάλογα πώς θα το
δει κανείς), εμείς οι άνθρωποι έχουμε άφθονη εμπειρία στο πώς να θερμάνουμε
έναν πλανήτη. Ακούσια, μέσω των αιώνων
εκπομπών άνθρακα, έχουμε αυξήσει τη θερμοκρασία της επιφάνειας της Γης μέσω
ενός απλού μηχανισμού θερμοκηπίου. Εκλύουμε πολύ διοξείδιο του άνθρακα, το
οποίο είναι πολύ καλό στο να αφήνει το φως του ήλιου να εισχωρεί και να
αποτρέπει τη διαφυγή της θερμικής ακτινοβολίας. Επομένως λειτουργεί σαν μια
γιγάντια αόρατη κουβέρτα πάνω από τη Γη.
Η αυξημένη θερμότητα «ενθαρρύνει» την
υγρασία να φύγει από τους ωκεανούς και να κυκλοφορεί σαν ατμός στην ατμόσφαιρα.
Λειτουργεί έτσι σαν ένα ακόμα στρώμα της κουβέρτας, συμβάλει στην αύξηση της
θερμοκρασίας, περισσότερο νερό εξατμίζεται, ο πλανήτης θερμαίνεται περισσότερο
το καταλάβεις το παραθαλάσσιο ακίνητο σου γίνεται πιο κατάλληλο για υποβρύχια
βάση.
Αφού όμως λειτουργεί στη Γη ίσως θα
μπορούσε να λειτουργήσει και στον Άρη. Δεν μπορούμε να παρέμβουμε στην αρειανή
ατμόσφαιρα γιατί έχει χαθεί στο διάστημα όμως ο Άρης έχει τεράστια αποθέματα
παγωμένου νερού και παγωμένου διοξειδίου του άνθρακα τόσο στους πόλους του όσο
και κάτω από την επιφάνεια του.
Αν μπορούσαμε λοιπόν με κάποιον τρόπο
να θερμάνουμε τους πόλους ίσως αυτό να απελευθέρωνε αρκετό άνθρακα στην
ατμόσφαιρα ώστε να ξεκινήσει ένα φαινόμενο θερμοκηπίου. Αν το πετύχουμε αυτό το
μόνου που πρέπει να κάνουμε είναι να κάτσουμε και να περιμένουμε λίγους αιώνες
ώστε η φυσική να κάνει τη δουλειά τους και να μετατρέψει τον Άρης σε ένα
λιγότερο εχθρικό μέρος.
Δυστυχώς αυτή η απλή ιδέα πιθανότατα
δεν θα λειτουργήσει. Το πρώτο ζήτημα είναι το πώς θα αναπτύξουμε την τεχνολογία
που θα θερμάνει τελικά του πόλους. Διάφορες προτάσεις έχουν πέσει στο τραπέζι.
Από το ρίξουμε σκόνη στους παγωμένους πόλους ώστε να μην αντανακλούν το φως και
να θερμανθούν μέχρι να φτιάξουμε έναν τεράστιο διαστημικό καθρέφτη και ρίξουμε
ακτίνες (O Ίλον Μασκ πρότεινε προσφάτως να
βομβαρδίσουμε τους πόλους με πυρηνικά).
Όμως όλες οι ιδέες απαιτούν ριζικά
άλματα στην τεχνολογία και μια κατασκευαστική ικανότητα στο διάστημα πολύ πέρα
από αυτό που είμαστε σήμερα σε θέση να κάνουμε. Σtην περίπτωση του διαστημικού καθρέφτη, θα
χρειαζόταν να εξορύξουμε περίπου 200.000 τόνους αλουμινίου στο διάστημα, ενώ
σήμερα είμαστε ικανοί να εξορύξουμε… μηδέν τόνους.
Επιπλέον υπάρχει και ατυχής συνειδητοποίηση
ότι δεν υπάρχει ούτε κατά διάνοια αρκετό διοξείδιο του άνθρακα εγκλωβισμένο
στον Άρη για να προκαλέσει μια διαδικασία θέρμανσης. Αυτή τη στιγμή ο Άρης έχει
το 1% της ατμοσφαιρικής πίεσης που έχει η Γη στο επίπεδο της θάλασσας. Αν
καταφέρναμε να εξατμίσουμε κάθε μόριο διοξειδίου του άνθρακα και νερού που
βρίσκεται στον Άρη και να το στείλουμε στην ατμόσφαιρα ο Κόκκινος Πλανήτης θα
είχε το 2% της ατμοσφαιρικής πίεσης της Γης. Θα χρειαζόμασταν τουλάχιστον
διπλάσιο για να μην βράσει το δέρμα μας και το δεκαπλάσιο για να μην
χρειαζόμαστε στολή για την πίεση. Και ας μην συζητήσουμε καθόλου για την
έλλειψη οξυγόνου.
Για να αντιμετωπίσουμε την έλλειψη αερίων
θερμοκηπίου εύκολα στην πρόσβαση υπάρχουν κάποιες ριζοσπαστικές ιδέες. Ίσως θα μπορούσαμε
να φτιάξουμε εργοστάσια που αποκλειστικά θα εκλύουν χλωροφθοράνθρακες, ένα πολύ
δραστικό αέριο θερμοκηπίου. Ίσως θα μπορούσα να εκτρέψουμε πάνω στον Άρη
κομήτες πλούσιους σε αμμωνία οι οποίο βρίσκονται στο εξωτερικό Ηλιακό Σύστημα. Η
αμμωνία είναι μια εξαιρετική κουβέρτα θερμοκηπίου και τελικά διασπάται σε
αβλαβές άζωτο, το οποίο αποτελεί το μεγαλύτερο μέρος της δικής μας ατμόσφαιρας.
Αν υποθέσουμε ότι θα μπορούσαμε να
ξεπεράσουμε τις τεχνολογικές προκλήσεις που σχετίζονται με αυτές τις προτάσεις,
υπάρχει ακόμα ένα σημαντικό εμπόδιο: η έλλειψη μαγνητικού πεδίου. Αν δεν καταφέρουμε
να προστατεύσουμε τον Άρη, κάθε μόριο που εκλύουμε στην ατμόσφαιρα είναι
ευάλωτο στο να εκτιναχθεί μακριά από τον ηλιακό άνεμο. Θα είναι σαν να
προσπαθείς να χτίσεις μια πυραμίδα με άμμο της ερήμου, δεν θα είναι εύκολο.
Οι δημιουργικές λύσεις αφθονούν. Ίσως
θα μπορούσαμε να φτιάξουμε έναν γιγάντιο ηλεκτρομαγνήτη στο διάστημα για να
εκτρέψουμε τον ηλιακό άνεμο. Ίσως θα μπορούσαμε να ζώσουμε τον Άρη με έναν
υπεραγωγό, δημιουργώντας μια τεχνητή μαγνητόσφαιρα.
Φυσικά, δεν έχουμε τη γνώση και την
ικανότητα για να υλοποιήσουμε καμία από αυτές τις λύσεις. Θα μπορούσαμε ποτέ,
ενδεχομένως, να μορφοποιήσουμε τον Άρη και να τον κάνουμε πιο φιλόξενο;
Σίγουρα, είναι δυνατό, δεν υπάρχει κανένας θεμελιώδης νόμος της φυσικής που να
μας εμποδίζει. Αλλά μην περιμένετε να γίνει κάτι τέτοιο άμεσα».