Το πιο διάσημο γλυκό στον κόσμο έχει πολύ μεγαλύτερη ιστορία από αυτή που μπορείτε να φανταστείτε
Σχεδόν κανείς δεν θα μπορούσε να σκεφτεί τη ζωή του χωρίς
σοκολάτα. Σε όποια μορφή κι αν την προτιμά, ο καθένας θα συμφωνήσει ότι η
γλυκύτητα που προσφέρει δεν θυμίζει τίποτα άλλο. Ποιος όμως είναι αυτός που χάρισε
στην ανθρωπότητα την σοκολάτα και είναι υπεύθυνος για την δημιουργία του πιο
δημοφιλούς γλυκού στο κόσμο;
Αν και δεν θα μπορούσαμε να γνωρίζουμε το όνομα του ανθρώπου
που πρώτος αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τους καρπούς του κακαόδεντρου με αυτόν
τον τρόπο, οι επιστήμονες καταλήγουν ότι πιθανότατα ήταν κάποιος που κατοικούσε
στη Νότια Αμερική πριν από χιλιάδες χρόνια.
Όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του Live Science, τα
αρχαιότερα στοιχεία χρήσης του κακάο - του αποξηραμένου καρπού από το δέντρο
Theobroma cacao- πηγαίνουν πίσω περίπου 5.300 χρόνια και εντοπίστηκαν στον
αρχαιολογικό χώρο Σάντα Άννα Λα Φλόριντα στο νοτιοανατολικό Εκουαδόρ. Στην περιοχή
αυτή θεωρείται ότι άνθισε ο πολιτισμός των Mayo-Chinchipe (Μάγιο-Τσιντσίπε),
σύμφωνα με την μελέτη του 2018 που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό Nature
Ecology & Evolution. Ωστόσο θεωρείται πως το φυτό ήταν σε χρήση σε πολλές περιοχές
της Νότιας Αμερικής από πολύ πιο πριν.
Ένα πικρό, διεγερτικό
ρόφημα
Όμως, όπως φαίνεται, οι ιθαγενείς της Νότιας Αμερικής δεν το
κατανάλωναν ως γλυκό. Η σοκολάτα που παρασκεύαζαν φαίνεται ότι διέφερε πολύ από
αυτή που απολαμβάνουμε εμείς σήμερα. Για να φτιάξει κανείς τη σοκολάτα θα
πρέπει να συλλέξει τους καρπούς του κακαόδεντρου, οι οποίοι έχουν το μέγεθος
μακρόστενου πεπονιού, και εντός τους υπάρχουν οι σπόροι κακάο. Οι σπόροι
αφαιρούνται μαζί με την ψίχα που τους περιβάλλει και υποβάλλονται μαζί σε μια
διαδικασία ζύμωσης. Στη συνέχεια αφήνονται να ξεραθούν, καθαρίζονται και
καβουρντίζονται. Οι σπόροι αποφλοιώνονται, το αποξηραμένο κέλυφος των σπόρων
απορρίπτεται και ο καβουρντισμένος πυρήνας που απομένει τεμαχίζεται σε μικρά
κομμάτια, τα nibs. Αυτά τεμαχίζονται περαιτέρω δημιουργώντας έναν ζεστό
κακαοπολτό, ο οποίος μπορεί να μετατραπεί είτε σε σκόνη κακάο είτε σε βούτυρο
κακάο.
 |
| Καρπός κακαόδεντρου με την εσωτερική ψίχα. Πηγή ΦΩΤΟ: ©2017CIAT/NeilPalmer |
Στην εποχή των ιθαγενών της Νοτίου Αμερικής, το ρόφημα κακάο που δημιουργούσαν προερχόταν από την ανάμειξη των αποφλοιωμένων nibs με νερό και ήταν κατά κανόνα πικρό. Μάλιστα, θεωρείται ότι τα σάκχαρα του πολτού μπορούσαν επίσης να ζυμωθούν με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργήσουν αλκοολούχο ποτό. Σύμφωνα με μελέτη του 2013 που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Nutrients, το ποτό θεωρούνταν τόσο θεραπευτικό όσο και αφροδισιακό και ήταν δημοφιλές μεταξύ των πιο πλούσιων οικογενειών στις αρχαίες αυτές κοινωνίες. Σύμφωνα με άρθρο του Boston University, οι Ολμέκοι, οι οποίοι έζησαν νότια του σημερινού Μεξικού μεταξύ του 1500 πΧ και του 400 πΧ, θεωρούσαν το κακάο δώρο από τους θεούς και πίστευαν ότι η προσφορά του σε αυτούς συνέδεε τους πιστούς με τις θεότητες.
Καλλιέργειες των κακαόδεντρων εντοπίστηκαν σχεδόν σε όλη την
Κεντρική και τη Νότια Αμερική, όταν κατέφθασαν οι Ισπανοί Κονκισταδόρες κατά
τις αρχές του 16ου αιώνα μΧ, ενώ μέχρι σήμερα καλλιεργούνται σε τροπικές
περιοχές ανά τον κόσμο. Ωστόσο το πραγματικό σημείο προέλευσης του κακαόδεντρου
θεωρείται πως είναι η λεκάνη του Αμαζονίου, όπως αναφέρει η Κάμερον Μακνίλ,
αναπληρώτρια καθηγήτρια Ανθρωπολογίας στο Κολέγιο Λίμαν του Πανεπιστημίου της Νέας
Υόρκης στο The City University of New York και αρχαιοβοτανολόγος που έχει
δοκιμάσει κακάο σχεδόν από όλες τις περιοχές.
Σύμφωνα με την Μακνίλ, οι άνθρωποι έφτασαν στο νότιο άκρο
της Νότιας Αμερικής πριν από περίπου 14.500 χρόνια, ωστόσο δεν είναι ακριβώς
γνωστό πότε έφτασαν οι πρώτοι άνθρωποι στον Αμαζόνιο. Τα πρώτα ροφήματα κακάo
μπορεί να μην βράζονταν καν, όπως κάνουμε τώρα με τη σημερινή ζεστή σοκολάτα.
«Έχω ταξιδέψει σχεδόν σε όλη τη Μεσοαμερική, δοκιμάζοντας παραδοσιακά ροφήματα
κακάο και θα έλεγα ότι είναι θερμά, αλλά όχι καυτά» είπε στο Live Science.
Κάποιες συνταγές της Κεντρικής Αμερικής χρησιμοποιούν επιπλέον τσίλι για να κάνουν
τα ποτά πιο καυτερά, όπως για παράδειγμα το ρόφημα «xocolatl» των Μάγια και των
Αζτέκων, από το οποίο προήλθε και η αγγλική λέξη «chocolate» και κατ’ επέκταση
και το ελληνικό «σοκολάτα». Ωστόσο, παραμένει άγνωστο το ποιοι έβαλαν το τσίλι
στις συνταγές για εκείνα τα αρχαία ποτά, τονίζει η Μακνίλ.
Ένας από τους λόγους που το κακάο είναι δημοφιλές οφείλεται
στο γεγονός ότι περιέχει καφεΐνη, το γνωστό διεγερτικό που εντοπίζεται και στον
καφέ. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο καφές και το κακάο δεν συνδέονται καθώς οι
κόκκοι του καφέ πιθανότατα καλλιεργήθηκαν κυρίως στην Αφρική. Για τους αρχαίους
κατοίκους της Αμερικής, η διέγερση από το κακάο ήταν πιθανότατα ήπια, μα παρόλα
αυτά αναζωογονητική, σύμφωνα με τη Μακνίλ. Παρόλο που υπήρχαν και άλλα
διεγερτικά στη Νότια Αμερική, το κακάο ήταν το μόνο στη Μεσοαμερική. Γι’ αυτό
πιθανότατα εκεί έγινε τόσο δημοφιλές και πηγή πλούτου.
Η έλευση στην Ευρώπη
Μετά τον 16ο αιώνα και τους Κονκισταδόρες, η σοκολάτα έφτασε
από τον Νέο Κόσμο στην Ευρώπη ως ρόφημα και σύντομα έγινε σύμβολο πολυτέλειας.
Αυτό που οι περισσότεροι από εμάς έχουμε σήμερα στο μυαλό μας ως σοκολάτα,
δηλαδή την πλάκα της σοκολάτας, δημιουργήθηκε μόλις το 1847, από τη βρετανική
εταιρεία J.S. Fry and Sons, σύμφωνα με το The Oxford Companion to Sugar and
Sweets.
Το 1795 ο Τζόζεφ Στορς Φράι κατοχύρωσε μια ευρεσιτεχνία για
μια μέθοδο αλέσματος σπόρων κακάο με ατμομηχανή. Αργότερα, οι γιοι του συνδύασαν
σκόνη κακάο, βούτυρο κακάο και ζάχαρη για να φτιάξουν μια στερεή πλάκα/ μπάρα,
που έγινε δημοφιλής στην Ευρώπη. Η εταιρεία άρχισε να πουλάει διάφορα προϊόντα
σοκολάτας- μεταξύ των οποίων και το πρώτο σοκολατένιο πασχαλινό αυγό το 1873-
και ανταγωνιστές όπως η Cadbury και η Rowntree’s βοήθησαν στην εξάπλωσή τους σε
όλη την Βρετανική Αυτοκρατορία και όχι μόνο. Η νέα αυτή σοκολάτα έγινε ιδιαίτερα
αγαπητή στους Ελβετούς και τη δεκαετία του 1870 η ελβετική Nestle χρησιμοποίησε
γάλα σε σκόνη για να παράγει τις πρώτες μπάρες σοκολάτας γάλακτος. Οι πρώτες
μπάρες σοκολάτας γάλακτος μαζικής παραγωγής πωλήθηκαν στις ΗΠΑ το 1900 από τον
Μίλτον Χέρσεϊ, ο οποίος πριν πουλούσε καραμέλες. Οι σοκολάτες έγιναν ιδιαίτερα
δημοφιλείς στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1920, όταν λόγω της Ποτοαπαγόρευσης οι
άνθρωποι στράφηκαν σε εύγευστα σνακ.
Σήμερα μπορούμε να βρούμε γύρω μας μια τεράστια ποικιλία
ειδών σοκολάτας: στέρεες, ροφήματα, πολύ γλυκιές, γάλακτος μέχρι και τελείως
πικρές. Όλα όμως μας πάνε πίσω σε εκείνο τον άγνωστο άνθρωπο της Νοτίου
Αμερικής που σκέφτηκε να αλέσει τους σπόρους του κακαόδεντρου και να τους αναμείξει
με λίγο νερό, για να απολαύσει ένα πικρό άλλα διεγερτικό ρόφημα…