Η κλιματική αλλαγή ίσως μας φέρει αντιμέτωπους με κινδύνους που μέχρι τώρα δεν είχαμε φανταστεί. Τα μικρόβια που κρύβονται στους πάγους και η απειλή για πανδημίες
Η συζήτηση γύρω από την κλιματική αλλαγή γίνεται όλο και πιο
έντονη τα τελευταία χρόνια καθώς οι επιστήμονες προσπαθούν να πείσουν τους ιθύνοντες
να λάβουν πιο άμεσα μέτρα. Οι θερμοκρασίες που ανεβαίνουν συνεχώς οδηγούν σε
αλλαγή του κλίματος σε πολλές περιοχές του πλανήτη, έντονες ξηρασίες αλλά και
στο αναπόφευκτο λιώσιμο των πάγων σε πανάρχαιους παγετώνες.
Το λιώσιμο των παγετώνων πέρα από τις καταστροφικές
συνέπειες που θα έχει στην ισορροπία του πλανήτη μας και στην άνοδο της στάθμης των υδάτων κρύβει ακόμα έναν τρομακτικό και πιθανότατα θανατηφόρο κίνδυνο. Εντός
των παγετώνων βρίσκεται εγκλωβισμένος απροσδιόριστος αριθμός βακτηρίων και ιών
που έχουν χαθεί εδώ και χιλιάδες χρόνια και θα μπορούσαν να προκαλέσουν
ανεξέλεγκτες πανδημίες.
Ο φόβος της απελευθέρωσης αυτών των μικροοργανισμών είναι αντικείμενο
έντονης συζήτησης μεταξύ των επιστημόνων και τώρα μια νέα έρευνα από την Κίνα
έρχεται να επιβεβαιώσει αυτούς τους φόβους.
Ερευνητές της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών, οι οποίοι
έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό βιοτεχνολογίας «Nature Biotechnology»,
αναφέρουν ότι μελέτησαν δείγματα πάγων από 21 παγετώνες του Οροπεδίου του
Θιβέτ, μιας περιοχής μεγάλου υψομέτρου ανάμεσα στην οροσειρά των Ιμαλαΐων στα
νότια και στην έρημο Τακλαμακάν στα βόρεια.
Εντός αυτών των παγετώνων, οι ερευνητές ανακάλυψαν 968 άγνωστα μέχρι σήμερα είδη μικροβίων. Τα μικρόβια που βρέθηκαν, είναι κυρίως βακτήρια, αλλά επίσης αρχαιοβακτήρια, μύκητες κ.α. Το 98% είναι τελείως άγνωστα για τους επιστήμονες, ενώ η μεγάλη μικροβιακή βιοποικιλότητα μέσα στους πάγους εξέπληξε τους ερευνητές.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι μελετητές για πρώτη φορά προχώρησαν σε πλήρη ανάλυση (γενετική αλληλούχιση) του γονιδιώματος των μικροβιακών κοινοτήτων που βρέθηκαν κρυμμένοι μέσα σε αρχαίους παγετώνες. Η ανάλυση αυτή έδειξε ότι μερικά τουλάχιστον από τα αρχαία μικρόβια που ανακαλύφθηκαν έχουν τη δυνατότητα να πυροδοτήσουν νέες πανδημίες, σε περίπτωση που οι παγετώνες λιώσουν απότομα και αυτά απελευθερωθούν στην ατμόσφαιρα.
Οι παγετώνες δημιουργούνται από διαστρωματώσεις πάγου που συσσωρεύονται χρόνο με το χρόνο και εγκλωβίζουν μέσα τους οτιδήποτε υπάρχει στην ατμόσφαιρα γύρω από αυτούς την στιγμή που παγώνει. Αυτό σημαίνει ότι εγκλωβίζουν μεταξύ άλλων μικρόβια και ιούς.
«Αυτοί οι παγετώνες σχηματίστηκαν σταδιακά και μαζί με τη σκόνη και τα αέρια πολλοί, πολλοί ιοί εναποθέτονται πάνω στον πάγο», αναφέρει ο μικροβιολόγος Ζι-Πινγκ Ζονγκ, ο επικεφαλής συγγραφέας μιας σχετικής μελέτης που δημοσιεύτηκε το 2021 στο περιοδικό Microbiome.
Ωστόσο, οι Κινέζοι επιστήμονες δεν είναι βέβαιοι ακριβώς
πόσο παλιά είναι μερικά από αυτά τα μικρόβια των παγετώνων. Προηγούμενες
μελέτες πάντως έχουν δείξει ότι είναι δυνατό να αναζωογονηθούν μικρόβια
που είναι παγιδευμένα τουλάχιστον 10.000 χρόνια μέσα στον πάγο.
Η μελέτη των δυνητικά βιώσιμων μικροοργανισμών στους παγετώνες
είναι ένας σχετικά νέος κλάδος της επιστήμης. Το 2015 μια μελέτη που δημοσιεύτηκε
στο περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences είχε ανακαλύψει ότι ο ιός Mollivirus sibericum, ο οποίος βρέθηκε σε έναν
παγετώνα της Σιβηρίας και ήταν ηλικίας 30.000 ετών, είχε ακόμα τη δυνατότητα να
μολύνει σημερινές αμοιβάδες. Μια προηγούμενη έρευνα του 2020 είχε αναλύσει
πυρήνες πάγου από έναν μόνο θιβετανικό παγετώνα και είχε ανακαλύψει 33
διαφορετικές ομάδες ιών μέσα στους πάγους, από τους οποίους οι 28 ήταν τελείως
άγνωστοι.
«Ξέρουμε πολύ λίγα σχετικά με τους ιούς και τα μικρόβια σε
ακραία περιβάλλοντα και αυτά είναι τα περιβάλλοντα που συναντάμε ουσιαστικά εδώ»,
αναφέρει η Λόνι Τόμπσον μια ειδική στους παγετώνες που συμμετείχε στην έρευνα. «Η
καταγραφή και η κατανόηση αυτών είναι πολύ σημαντική: Πώς τα βακτήρια και οι
ιοί ανταποκρίνονται στην κλιματική αλλαγή;», επισημαίνει.
Φόβοι για πανδημίες
Οι παγετώνες που λιώνουν όλο και πιο γρήγορα και το γεγονός
ότι μέσα σε αυτούς βρίσκεται αποδεδειγμένα τεράστιος αριθμός άγνωστων ιών και
μικροβίων κάνει πολύ πιθανό το σενάριο οι ενδεχομένως επικίνδυνοι αυτοί
μικροοργανισμοί να «δραπετεύσουν» και να οδηγήσουν «σε τοπικές επιδημίες ή
ακόμη και πανδημίες», όπως αναφέρουν οι ερευνητές. Όπως σημειώνουν, υπάρχουν
ήδη ενδείξεις πως μερικά από αυτά τα άγνωστα βακτήρια μπορεί να αποδειχθούν
άκρως επικίνδυνα για τους ανθρώπους και όχι μόνο. Οι ανθρώπινοι και γενικά οι
έμβιοι οργανισμοί είναι απόλυτα «παρθένοι» απέναντι σε αυτούς τους ιούς οπότε δεν θα έχουν κανένα αντίσωμα
για να τους αντιμετωπίσουν και αυτό ακριβώς τους καθιστά τόσο επικίνδυνους.
Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι τα παθογόνα αυτά βακτήρια δεν θα
επιβιώσουν για πολύ χρόνο μετά την απελευθέρωση τους και πάλι μπορεί να γίνουν
δυνητικά επικίνδυνα. Σύμφωνα με τους ερευνητές, τα βακτήρια έχουν τη μοναδική
ικανότητα να ανταλλάσσουν μεγάλα τμήματα του DNA τους με άλλα βακτήρια. Έτσι,
ακόμη κι αν τα βακτήρια των πάγων πεθάνουν λίγο μετά , μπορεί να έχουν προλάβει
να περάσουν σε άλλα βακτήρια μερικούς παθογόνους παράγοντες που κρύβονται στο
γενετικό υλικό τους. Αυτή η γονιδιακή αλληλεπίδραση μεταξύ των παγετωνικών
αρχαίων μικροβίων και των σύγχρονων μικροβίων «μπορεί να αποβεί ιδιαίτερα
επικίνδυνη», επεσήμαναν οι ερευνητές.
Ιδιαίτερα, το Θιβετανικό Οροπέδιο με τους παγετώνες του είναι
πολύ πιθανό να προκαλέσει τέτοιες επιδημίες ή πανδημίες, αν οι πάγοι συνεχίσουν
να λιώνουν με αυτό το ρυθμό. Το νερό που προέρχεται ακόμα και από το
φυσιολογικό, εποχικό λιώσιμο των παγετώνων του οροπεδίου καταλήγει σε διάφορα
μεγάλα και μικρά ποτάμια, όπως τον Γιανγκτσέ, τον Κίτρινο Ποταμό, τον Γάγγη
κ.α., οι οποίοι με τη σειρά τους παρέχουν νερό στην Κίνα και την Ινδία, τις δύο χώρες με τον περισσότερο πληθυσμό
στον κόσμο.
Σίγουρα ωστόσο το πρόβλημα δεν αφορά μόνο την Ασία. Σε όλη
τη Γη υπάρχουν πάνω από 20.000 παγετώνες, οι οποίοι καλύπτουν περισσότερο από
το 10% της επιφάνειας της ξηράς. Οι επιστήμονες θεωρούν δεδομένο ότι κάθε ένας από
αυτούς τους παγετώνες έχει τις δικές του μοναδικές μικροβιακές κοινότητες.
Οι ερευνητές πέρα από τους άγνωστους ιούς έχουν βρει
άθικτους ιούς ευλογιάς και ισπανικής γρίπης που ήταν εγκλωβισμένοι σε παγωμένα
δείγματα εδάφους ηλικίας 100 ετών. Μια επιδημία της ασθένειας του άνθρακα (νόσος
που προκαλείται από το βακτήριο Βάκιλλος του άνθρακα) στην Σιβηρία θεωρείται
ότι προκλήθηκε όταν το παθογόνο απελευθερώθηκε από κουφάρια ταράνδων. Τα κουφάρια
αυτά ήταν παγωμένα για δεκαετίες, θαμμένα στο έδαφος κάτω από στρώσεις πάγου. Κατά
τη διάρκεια ενός κύματος καύσωνα, ο πάγος έλιωσε και εμφανίστηκαν τα κουφάρια,
τα οποία έφεραν το παθογόνο κι έτσι μολύνθηκαν ζώα και άνθρωποι. Αξίζει να σημειωθεί ότι κρούσματα της ασθένειας
στην περιοχή είχαν να εμφανιστούν από το 1968.
Οι προβλέψεις δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικές. Τα ρεκόρ
υψηλών θερμοκρασιών σε όλον τον πλανήτη σπάνε το ένα μετά το άλλο και οι πάγοι
λιώνουν με ανησυχητικό ρυθμό. Μόλις τον Μάρτιο, οι θερμοκρασίες στην Ανταρκτική
έφτασαν σε ένα Σαββατοκύριακο σε επίπεδα ρεκόρ έως 40 βαθμούς Κελσίου πάνω από
τις κανονικές τιμές. Οι δορυφορικές εικόνες δείχνουν ότι από το 2000 έως σήμερα
έχει επιταχυνθεί η απώλεια πάγων από τους περισσότερους παγετώνες του πλανήτη. Το
κλίμα αλλάζει και αυτό εκτός των άλλων αυξάνει τον κίνδυνο για τη διαρροή
μικροβίων και την πρόκληση νέων πανδημιών στη Γη.
Διαβάστε επίσης: Η γη χτυπά συναγερμό: «Καύσωνες» άνευ προηγουμένου στους Πόλους της Γης
Πηγή ΦΩΤΟ: GRID-Arendal