Μια φήμη ότι τα δώρα του Τσάρου δεν φτάνουν για όλους οδήγησε χιλιάδες άτομα στον θάνατο. Η γιορτή συνεχίστηκε και το ίδιο βράδυ ο ίδιος ο Νικόλας πήγε σε πάρτι
Ο Πέτρος Α' της Ρωσίας, γνωστός και ως Μέγας, μετέφερε το 1712 την πρωτεύουσα από τη Μόσχα στη Αγια Πετρούπολη. Η στέψη των αυτοκρατόρων όμως συνέχισε να γίνεται στον ναό της Κοιμήσεως στη νυν ρωσική πρωτεύουσα. Η τελευταία στέψη ήταν αυτή του Νικολάου Β'. Ο πατέρας του, Αλέξανδρος Γ' πέθανε το 1894 όμως ο Νικόλας στέφθηκε τσάρος δύο χρόνια αργότερα, στις 26 Μαΐου 1896 (ημερομηνία με το παλαιό ημερολόγιο). Η βασιλεία του ξεκίνησε όπως ολοκληρώθηκε, με μια τραγωδία.
Τέσσερις μέρες μετά τη στέψη (30 Μαΐου 1896) οργανώθηκε μια τεράστια γιορτή. Όπως και άλλες παρόμοιες εκδηλώσεις έγινε στην περιοχή Χοντίνσκα της Μόσχας. Την εποχή εκείνη ήταν μια μεγάλη έκταση η οποία λειτουργούσε ως πεδίο ασκήσεων για τον στρατό που βρισκόταν στη Μόσχα.
500.000 άτομα περίμεναν
το δώρο
Τη γιορτή οργάνωσε ο θείος του Τσάρου, ο αρχιδούκας Σεργκέι Αλεξάντροβιτς. Στην περιοχή στήθηκαν θέατρα, υπαίθρια μπαρ και πίστες για χορό. Μέρες πριν κυκλοφορούσε η φήμη πως όποιος παραβρεθεί στο... πάρτι της Χοντίνσκα θα λάβει ένα μεγάλο δώρο. Κάποιοι υποστήριζαν ότι όλοι θα πάρουν από ένα σπίτι ή μια αγελάδα κάποιοι μιλούσαν για μια κούπα με ένα ολόχρυσο νόμισμα.
Πράγματι ο Αλεξάντροβιτς είχε ετοιμάσει ένα δώρο για όσους θα παραβρίσκονταν. Δύο ψωμάκια με το αρχικό του Τσάρου, ένα κομμάτι λουκάνικο, καραμέλες, ξηροί καρποί και μια επετειακή κούπα. Όλα αυτά τυλιγμένα με ένα μαντήλι.
Ο αρχιδούκας όμως δεν υπολόγισε πόσοι θα συγκεντρωθούν στην Χοντίνσκα για να πάρουν το δώρο.
Υπολογίζεται ότι στις έξι το πρωί της 30στής Μαΐου 1896 στην περιοχή βρίσκονταν περίπου μισό εκατομμύριο άνθρωποι. Η πλειονότητα των κατοίκων της Μόσχας αλλά και των γύρω περιοχή ήταν εκεί. «Σε όλο τον χώρο έβλεπες στοιβαγμένους ανθρώπους. Ο ένας δίπλα στον άλλο» θα πει αργότερα ο Βλάντιμιρ Ντουνκόφσκι, βοηθός του Αλεξάντροβιτς.
Η τραγωδία
Ο δημοσιογράφος Βλάντιμιρ Γκιλιαρόφσκι ήταν εκείνο το πρωινό στην Χοντίνσκα και ήταν ο μόνος που κατέγραψε τα τραγικά γεγονότα. Ο τεράστιος μπουφές είχε στηθεί παράλληλα με ένα βαθύ χαντάκι. Το είχαν ανοίξει το προηγούμενο διάστημα για να πάρουν πηλό. Το έδαφος της περιοχής ήταν ανισόπεδο γεμάτο τρύπες και ήταν εύκολο να σκοντάψεις.
Τα δώρα θα μοιράζονταν στις δέκα το πρωί αλλά ο κόσμος άρχισε να συγκεντρώνεται στην Χοντίνσκα από το προηγούμενο βράδυ. «Καθόμουν σε ένα μπαλκόνι και έβλεπα πως έρχονταν συνέχεια περισσότεροι άνθρωποι. Κατέβηκα να χαιρετίσω κάποιους γνωστούς μου και τότε συνειδητοποίησα πόσο πυκνό ήταν το πλήθος. Δεν μπορούσε να κουνηθείς. Προσπάθησα να επιστρέψω στο μπαλκόνι αλλά ήταν αδύνατο» αναφέρει ο Γκιλιαρόφσκι.
Μια φήμη που κυκλοφορούσε υποστήριζε ότι δεν υπάρχουν αρκετά δώρα για όλους και το πλήθος άρχισε να κινείται προς τον μπουφέ. Άμεσα η κατάσταση έγινε αποπνικτική. Άνθρωποι σκόνταφταν και τους ποδοπατούσαν, κάποιοι κρατούσαν τα παιδιά ψηλά και κάποιοι λιποθυμούσαν αλλά δεν έπεφταν καθώς το πλήθος κρατούσε το κορμί τους όρθιο.
Στους μπουφέδες μια ομάδα των διοργανωτών συγκρατούσε τις πρώτες σειρές ενώ η πίεση από πίσω συνεχιζόταν. Βλέποντας την κατάσταση, τα άτομα που βρίσκονταν στους μπουφέδες άρχισαν να πετούν τα δώρα στον κόσμο. Αυτό προκάλεσε απόλυτο χάος. Άνθρωποι ποδοπατούνταν, κάποιοι άλλοι είχαν χάσει τις αισθήσεις τους και αιμορραγούσαν από τη μύτη. Αρκετοί ήταν εκείνοι που έπεσαν μέσα στο χαντάκι και βρήκαν φρικτό θάνατο.
«Δεν κράτησε πάνω από δέκα βασανιστικά λεπτά. Ένιωθα ότι χάνω τις αισθήσεις μου και προσπαθούσα να γλιτώσω. Κάποια στιγμή εμφανίστηκαν έφιπποι Κοζάκοι και προσπάθησαν να διαλύσουν πλήθος. Έπεσα κοντά σε έναν φράχτη, διψούσα τόσο πολύ και έφαγα χορτάρι. Στη συνέχεια λιποθύμησα. Γλίτωσα γιατί ήμουν πολύ δυνατός σωματικά. Οι πιο αδύναμοι δεν είχαν ελπίδα» αναφέρει ο Γκιλιαρόφσκι.
Η γιορτή συνεχίστηκε κανονικά
Όταν ενημερώθηκε για την τραγωδία, ο αρχιδούκας έδωσε εντολή να καθαριστεί άμεσα η περιοχή πριν φτάσει ο Τσάρος στις 14:00. Εκατοντάδες νεκροί βρίσκονταν στο χαντάκι, 27 άτομα είχαν πέσει σε ένα πηγάδι και αρκετοί νεκροί εντοπίστηκαν σε μεγάλη απόσταση από την Χοντίνσκα. Είχαν τραυματιστεί σοβαρά και από το σοκ δεν το ένιωθαν. Έσβησαν στην προσπάθεια να φύγουν. Επισήμως στην καταστροφή σκοτώθηκαν 1.389 άτομα ενώ ο αριθμός των τραυματιών μπορεί να έφτασε και τις 20.000.
Πριν φτάσει ο Νικόλας η περιοχή είχε καθαριστεί. Το πρόγραμμα του εορτασμού δεν άλλαξε και στις 14:00 ο Τσάρος ανέβηκε στο ειδικά διαμορφωμένο βήμα και απεύθυνε χαιρετισμό στο πλήθος. Το ίδιο βράδυ έδωσε το παρών σε χορό στη γαλλική πρεσβεία αγνοώντας τους συμβούλους του που του έλεγαν ότι δεν πρέπει να το κάνει γιατί θα ήταν ασέβεια προς τα θύματα.
Οι οικογένειες των νεκρών έλαβαν κάποιες αποζημιώσεις και απολύθηκαν κάποιοι χαμηλόβαθμοι υπάλληλοι που συμμετείχαν στην οργάνωση της γιορτής. Στον χορό παραβρέθηκε και ο αρχιδούκας Αλεξάντροβιτς. «Το χαμόγελο στο πρόσωπο του αρχιδούκα έκανε τους ξένους να σχολιάσουν ότι οι Ρομανόφ δεν έχουν σωστή κρίση» έγραψε ο Αλεξάντερ Μιχάιλοβις, ο οποίος είχε επίσης τον τίτλο του αρχιδούκα.
Στα απομνημονεύματα του ο Γκιλιαρόφσκι τονίζει ότι η τραγωδία στην Χοντίνσκα θεωρήθηκε κακό σημάδι για τη βασίλεια του Νικολάου. «Πολλοί πίστευαν ότι είναι κακός οιωνός και με τον Νικόλαο ως Τσάρο θα έρθουν προβλήματα» αναφέρει.
Μια μεγάλη κακοτυχία...
Ο ίδιος ο Νικόλαος στο ημερολόγιο του γράφει για την τραγωδία στην Χοντίνσκα: «Μέχρι τώρα όλα πήγαιναν, δόξα τω Θεώ, ρολόι αλλά σήμερα υπήρξε μια μεγάλη κακοτυχία. Το πλήθος που έμεινε από το βράδυ στην Χοντίνσκα περιμένοντας να μοιραστεί το φαγητό και οι κούπες πιέστηκε στα κτίρια και έγινε μια τρομερή κατάρρευση και λυπάμαι που το λέω ποδοπατήθηκαν περίπου 1.300 άτομα. Το ανακάλυψα μετά τις 10:30, πριν την αναφορά από τον Βανόφσκι. Μια απεχθής εντύπωση έμεινε από αυτή την είδηση. Στις 12:30 φάγαμε μεσημεριανό και πήγαμε στην Χοντίνσκα να δώσουμε το παρών σε αυτή τη λυπηρή εθνική γιορτή.
Στην πραγματικότητα δεν συνέβαινε τίποτα. Κοιτάξαμε από το υπόστεγο στο τεράστιο πλήθος που περικύκλωνε τη σκηνή στην οποία έπαιζε η ορχήστρα.
Πήγαμε στο παλάτι όπου στην πύλη υποδέχθηκα πολλές αντιπροσωπείες και μετά μπήκα στην αυλή. Το δείπνο για τους επικεφαλής της πόλης το σέρβιραν κάτω από τέσσερις τέντες. Έπρεπε να βγάλω λόγο και μετά ακόμα έναν για τους στρατηγούς. Αφού γυρίσαμε στο τραπέζι, φύγαμε για το Κρεμλίνο. Δείπνο στης μαμάς στις οκτώ. Πήγα στον χορό του Μοντεμπελό (Γάλλος πρέσβης). Ήταν πολύ ωραία οργανωμένος αλλά η ζέστη ήταν ανυπόφορη. Μετά το δείπνο φύγαμε στις δύο».