Στην ταινία του Τζεφιρέλι, «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ», δεν μπορεί να δει ποτέ κανείς την σκηνή της Ανάστασης. Η κομμένη σκηνή που έρχεται στο φως και η δυσκολία του Τζεφιρέλι να αναπαραστήσει την Ανάσταση
Ο Φράνκο Τζεφιρέλι στην ταινία του «Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ»
(η οποια αργότερα χωρίστηκε σε επεισόδια ως σειρά) κατάφερε να δημιουργήσει μια
από τις πλέον δημοφιλείς αναπαραστάσεις της ζωής του Χριστού επί της γης. Ωστόσο,
όσοι έχουν παρακολουθήσει όλη τη δημιουργία του θα δουν ότι δεν υπάρχει πουθενά
η πιο σημαντική ίσως σκηνή: αυτή της Ανάστασης.
Ο ίδιος ο Φράνκο Τζεφιρέλι είχε εξηγήσει ότι είχε
προσπαθήσει πάρα πολύ για να βρει τον σωστό τρόπο να αναπαραστήσει αυτή τη
μοναδική σκηνή, ωστόσο δεν κατάφερε να βρει πώς θα αναπαραστήσει την Ανάσταση
χωρίς να χαθεί το «μυστήριο».
Όπως είπε σε μια συνέντευξή του λίγο μετά την κυκλοφορία της
ταινίας είχε κινηματογραφήσει δύο εκδοχές, ωστόσο καμία δεν τον ευχαριστούσε κι
έτσι αποφάσισε να το αφήσει την φαντασία και την πίστη του θεατή.
«Δεν ξέρεις πώς να ντύσεις έναν άνθρωπο που αναστήθηκε»
Οι δηλώσεις του Φράνκο Τζεφιρέλι σχετικά με τη σκηνή της Ανάστασης:
«Προσπάθησα αρκετές φορές να γυρίσω τη σκηνή της Ανάστασης. Είναι
από αυτά τα προβλήματα που δεν ξέρεις πώς να λύσεις. Είναι ένα μυστήριο. Γυρίζοντας
θαύματα ή την Ανάσταση σε μια ταινία μπορεί να φανεί ασήμαντο ή χυδαίο. Θα μπορούσες
να κάνεις μια ταινία, μια αναπαράσταση αλλά είναι αδύνατο να λύσεις αυτό το
πρόβλημα. Η δουλειά μας δεν έχει αυτή τη δυνατότητα. Η ζωγραφική θα μπορούσε να
το κάνει ή η γλυπτική ή η μουσική. Ο κινηματογράφος είναι ρεαλιστικός, δείχνει
την πραγματικότητα, τα γεγονότα. Δεν υπάρχει μυστήριο στο σινεμά, δεν βοηθά
καθόλου να μεταδώσει κάτι μυστηριακό.
Προσπάθησα αρκετές φορές. Γύρισα δύο εκδοχές της σκηνής της
Ανάστασης. Αλλά στο τέλος αποφάσισα να το αφήσω στην φαντασία του κοινού, στην
πίστη του και στα βαθύτερα συναισθήματά του γι’ αυτό το θαύμα. Αυτό το
συναίσθημα ξέρεις... Όταν προσπαθήσεις να το οπτικοποιήσεις ή να το γράψεις σαν
να είναι η πραγματικότητα, το μυστήριο καταστρέφεται.
Σκεφτείτε την επιστροφή του αναστημένου Χριστού στο σώμα του
με κινηματογραφικό τρόπο. Είναι επικίνδυνο. Κινδυνεύεις να χάσεις το αίσθημα
του μυστηρίου που υπάρχει όταν διαβάζεις το Ευαγγέλιο.
Τι ρούχα θα πρέπει να φορά ο Ιησούς; Σκισμένα ή κουρελιασμένα; Τον κόκκινο χιτώνα από την εβδομάδα των Παθών; Ένα νέο χιτώνα; Θα έδειχνε νεκρός ή ζωντανός; Ένα πτώμα αλλά ζωντανό με επιδέσμους να κρέμονται βγαίνοντας από τον τάφο; Επιστρέφει ντυμένος σαν νεκρός ή γυμνός. Αυτές οι ερωτήσεις έρχονται αμέσως όταν προσπαθείς να κάνεις κινηματογράφο. Εδώ σε αυτή τη λήψη (σημ. αναφέρεται στη σκηνή που ο αναστημένος Χριστός εμφανίζεται με ένα λευκό χιτώνα στους μαθητές του), το κοστούμι του Ρόμπερτ Πάουελ (σημ. ο ηθοποιός που υποδύεται τον Χριστό) είναι λάθος. Μοιάζει με την Μαρία Κάλλας στο «Λουτσία ντι Λάμερμουρ» (σημ. Όπερα του Γκαετάνο Ντονιτσέττι) με νυχτικό. Δεν ξέρεις πως να ντύσεις έναν άνθρωπο που αναστήθηκε.
Μετά σκέφτηκα μια άλλη ποιητική προσέγγιση: ο Χριστός να
επιστρέψει ως φίλος. Ο Θεός χρειάζεται την ανθρωπότητα και ο Χριστός επιστρέφει
ως άντρας, αναστατωμένος από τους πειρασμούς, φτωχός, διαλυμένος από την εσωτερική
του ταραχή, θέλει την αγάπη των μαθητών του. Χρειάζεται ανθρώπους να τον
πιστέψουν. Λοιπόν, σε μια άλλη ταινία θα λειτουργούσε πολύ καλά, αλλά όχι σε
αυτή. Θέλαμε να οπτικοποιήσουμε μια ιστορική και αυστηρά αντικειμενική, χρονική
ταινία. Αυτή η προσέγγιση, ο Χριστός να επιστρέψει ως φίλος, δεν ολοκληρώνει
αυτήν την ταινία.
Οπότε ήλπιζα ότι θα βρω μια άλλη προσέγγιση, ότι ο Θεός θα
με βοηθήσει να βρω το σωστό δρόμο. Αλλά, στο τέλος σκέφτηκα πως το πιο όμορφο
πράγμα που μπορούσα να κάνω ήταν να δείξω την πίστη. Η πίστη έκανε τον Χριστό
να επιστρέψει. Η πίστη των ανθρώπων που πίστευαν σε αυτόν. Αυτό είναι που
μετράει: η πίστη», είχε αναφέρει σε συνέντευξή του ο Φράνκο Τζεφιρέλι.
Η δημιουργία του φινάλε
και η κομμένη σκηνή
Σύμφωνα με την ιστορία, ο Τζεφιρέλι λίγες μέρες πριν
παραδώσει την τελική κόπια της ταινίας έψαχνε ξανά στο υλικό των 130 περίπου
ωρών που είχε τραβήξει προσπαθώντας απεγνωσμένα να βρει μια καλύτερη λύση για
το φινάλε της ταινίας του. Ανάμεσα σε αυτό βρήκε μια ξεχασμένη δοκιμαστική λήψη
που είχε τραβηχτεί στην Μεκνές του Μαρόκου. Σε αυτήν ο αναστημένος πια Χριστός
είχε επισκεφτεί τους μαθητές του στο κρησφύγετο τους. Η ξεχασμένη αυτή λήψη έδωσε
τελικά το πιο απλό, καθαρό και ειλικρινές τέλος στην ταινία με τον Χριστό να παρηγορεί
τους μαθητές του και να τους λέει ότι θα είναι πλέον πάντα μαζί τους.
Το τέλος της ταινίας:
Σε μια από τις κομμένες σκηνές της ταινίας που κυκλοφορεί στο διαδίκτυο μπορεί να βρει κανείς μια από τις εκδοχές της Ανάστασης που προσπάθησε να αποτυπώσει ο Τζεφιρέλι. Σε αυτήν, ο Χριστός εμφανίζεται στους μαθητές φορώντας έναν κατάλευκο μανδύα (αυτόν που ο Τζεφιρέλι είπε ότι έκανε τον Πάουελ να μοιάζει σαν την Μαρία Κάλλας) και αφήνει τον Θωμά να πιάσει τις πληγές του για να πειστεί ότι είχε σταυρωθεί και τώρα αναστήθηκε. Αν και δεν είναι πραγματικά η σκηνή της Ανάστασης, μας δίνει μια εικόνα για το γιατί ο Τζεφιρέλι δυσκολεύτηκε να αποτυπώσει την πιο σημαντική στιγμή στην ιστορία του Θεανθρώπου. Όπως είπε και ο ίδιος κάποια πράγματα είναι καλύτερο να τα αφήνεις στην φαντασία και στην πίστη…
Η κομμένη σκηνή: