Οι επιστήμονες ανακάλυψαν την ύπαρξη βουνών στον πλανήτη μας που όμοια τους δεν έχουμε ξαναδεί. Πώς αυτά επηρέασαν τη δημιουργία ζωής στη Γη
Ο πλανήτης μας στο παρελθόν του έχει φιλοξενήσει δύο κολοσσιαίες
οροσειρές που υψώνονταν όσο τα Ιμαλάια, αλλά εκτείνονταν σε μήκος χιλιάδων
χιλιομέτρων και χώριζαν τις αρχαίες υπερηπειρους στα δύο. Αυτές τις οροσειρές,
οι γεωλόγοι τις αποκαλούν «υπερβουνά», σύμφωνα με το Live Science.
«Δεν υπάρχει κάτι σαν αυτά τα δύο υπερβουνά σήμερα», δήλωσε
η Ζίγι Ζου, μεταδιδακτορική φοιτήτρια στο Εθνικό Πανεπιστήμιο της Αυστραλίας
στην Καμπέρα και επικεφαλής συγγραφέας μιας νέας μελέτης για τα μεγαλοπρεπή
αυτά βουνά. «Δεν είναι μόνο το ύψος τους. Αν φανταστείτε τα Ιμαλάια που έχουν
μήκος 2.400 χιλιόμετρα, να επαναλαμβάνονται τρεις ή τέσσερις φορές, θα πάρετε
μια ιδέα για το τι μιλάμε».
Αυτές οι προϊστορικές κορυφές ήταν κάτι περισσότερο από ένα
απίστευτο θέαμα. Σύμφωνα με τη νέα έρευνα της Ζου και των συναδέλφων της, η
οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Earth and Planetary Science Letters, ο
σχηματισμός και η καταστροφή αυτών των δύο γιγαντιαίων οροσειρών μπορεί επίσης
να τροφοδότησε δύο από τις μεγαλύτερες περιόδους εξελεγκτικής «έκρηξης» της ζωής
στην ιστορία του πλανήτη μας: την πρώτη εμφάνιση σύνθετων κυττάρων πριν από
περίπου 2 δισεκατομμύρια χρόνια και την «έκρηξη» της θαλάσσιας ζωής στην Καμβρία
περιόδο πριν από 541 εκατομμύρια χρόνια.
Είναι πιθανό ότι, καθώς αυτές οι τεράστιες οροσειρές
διαβρώνονταν, τροφοδοτούσαν τους ωκεανούς με τεράστιες ποσότητες θρεπτικών
συστατικών, επιταχύνοντας την παραγωγή ενέργειας και την εξέλιξη, σύμφωνα με τους
ερευνητές.
Η άνοδος των γιγάντων
Τα βουνά σχηματίζονται όταν οι συνεχώς τεκτονικές πλάκες της
Γης συνθλίβουν δύο μάζες ξηράς ωθώντας τους επιφανειακούς βράχους να ανέλθουν σε
τεράστια ύψη. Τα βουνά μπορούν να αναπτύσσονται για εκατοντάδες εκατομμύρια
χρόνια ή και περισσότερο, αλλά ακόμη και οι πιο ψηλές οροσειρές γεννιούνται με
ημερομηνία λήξης, καθώς η διάβρωση από τον άνεμο, το νερό και άλλες φυσικές
δυνάμεις αρχίζει αμέσως να μειώνει αυτές τις κορυφές.
Οι επιστήμονες μπορούν να ανασυνθέσουν την ιστορία των
βουνών της Γης μελετώντας τα ορυκτά που αφήνουν πίσω τους αυτές οι κορυφές,
στον φλοιό του πλανήτη. Οι κρύσταλλοι ζιρκονίου, για παράδειγμα, σχηματίζονται κατά
από υψηλή πίεση βαθιά κάτω από μεγάλες οροσειρές και μπορούν να επιβιώσουν στα
πετρώματα για πολύ καιρό μετά την εξαφάνιση των βουνών που τα «γέννησαν». Η
ακριβής σύνθεση του στοιχείου κάθε κόκκου ζιρκονίου μπορεί να αποκαλύψει τις
συνθήκες στο φλοιό σχετικά με το πότε και πού σχηματίστηκαν αυτοί οι
κρύσταλλοι.
Στη νέα τους μελέτη, οι ερευνητές εξέτασαν ζιρκόνια με
χαμηλές ποσότητες λουτήτιου, ένα σπάνιο γήινο στοιχείο που σχηματίζεται μόνο
στη βάση ψηλών βουνών. Τα δεδομένα αποκάλυψαν ότι στην ιστορία της Γης υπήρξαν
δύο περίοδοι κατά τις οποίες σχηματίστηκαν υπερβουνά. Η μία διήρκεσε πριν από
περίπου 2 δισεκατομμύρια έως 1,8 δισεκατομμύρια χρόνια και η δεύτερη πριν από
650 εκατομμύρια έως 500 εκατομμύρια χρόνια.
Προηγούμενες μελέτες είχαν υπαινιχθεί την ύπαρξη της
δεύτερης αυτής μεγαλειώδους οροσειράς,
γνωστή και ως υπερβουνό Τρανσγκοντβάναν (Transgondwanan Supermountain),
επειδή διέσχιζε την τεράστια υπερήπειρο Γκοντβάνα (μια ενιαία γιγαντιαία ήπειρο
από την οποία περιήλθαν τα εδάφη της σημερινής Αφρικής, της Νότιας Αμερικής,
της Αυστραλίας, της Ανταρκτικής, της Ινδίας και της Αραβικής Χερσονήσου).
Ωστόσο, το παλιότερο υπερβουνό, το οποίο πήρε το όνομα Nuna, δεν είχε
εντοπιστεί ποτέ έως τώρα.
Η κατανομή των κρυστάλλων ζιρκονίου έδειξε ότι και τα δύο
αυτά αρχαία υπερβουνά ήταν τεράστια – πιθανότατα εκτείνονταν σε μήκος άνω των
8.000 χιλιομέτρων, δηλαδή περίπου δύο φορές την απόσταση από τη Φλόριντα στην
Καλιφόρνια.
Αυτό σημαίνει ότι τα βουνά αυτά είχαν πολλά πετρώματα που
μπορούσαν να διαβρωθούν και γι’ αυτό υπήρξαν τόσο σημαντικά, σύμφωνα με τους επιστήμονες.
Έκρηξη της εξέλιξης
Καθώς διαβρώνονταν τα δύο βουνά πρέπει να τροφοδοτούσαν τους
ωκεανούς με τεράστιες ποσότητες θρεπτικών συστατικών, όπως ο σίδηρος και ο
φώσφορος. Σύμφωνα με τους ερευνητές αυτά τα θρεπτικά συστατικά θα μπορούσαν να
έχουν επιταχύνει σημαντικά τους βιολογικούς κύκλους στον ωκεανό δίνοντας στην
εξέλιξη πιο περίπλοκες μορφές. Ωστόσο εκτός από τα θρεπτικά συστατικά, τα
διαβρωμένα βουνά μπορεί επίσης να απελευθέρωσαν οξυγόνο στην ατμόσφαιρα,
καθιστώντας τη Γη ακόμη πιο φιλόξενη για την πολύπλοκη ζωή που δημιουργούνταν.
Ο σχηματισμός του υπερβουνού Nuna, για παράδειγμα, συμπίπτει
με την εμφάνιση των πρώτων ευκαρυωτικών κυττάρων της Γης – κυττάρων δηλαδή που
περιέχουν πυρήνα και τα οποία τελικά εξελίχθηκαν σε φυτά, ζώα και μύκητες. Παράλληλα,
το υπερβουνό Τρανσγκοντβάναν πιθανόν είχε διαβρωθεί ακριβώς την ώρα που μια
άλλη εντυπωσιακή έκρηξη ζωής σημειωνόταν στις θάλασσες της Γης.
«Η περίοδος του υπερβουνού Τρανσγκοντβάναν συμπίπτει με την
εμφάνιση των πρώτων μεγάλων ζώων πριν από 575 εκατομμύρια χρόνια και την
Κάμβρια περίοδο, όταν σημειώθηκε μια μοναδική έκρηξη ζωής, 45 εκατομμύρια
χρόνια αργότερα. Τότε, οι περισσότερες ομάδες ζώων εμφανίζονται στο αρχείο
απολιθωμάτων μας», δήλωσε η Ζου.
Στην έρευνά τους, η ομάδα επιβεβαίωσε επίσης προηγούμενες
μελέτες που είχαν διαπίστωσαν ότι ο σχηματισμός βουνών σταμάτησε στη Γη πριν
από περίπου 1,7 δισεκατομμύρια έως 750 εκατομμύρια χρόνια. Οι γεωλόγοι
αναφέρονται σε αυτή την περίοδο ως το «βαρετό δισεκατομμύριο», επειδή η ζωή
στις θάλασσες της Γης φαινομενικά σταμάτησε να εξελίσσεται (ή τουλάχιστον
εξελίχθηκε με πολύ αργούς ρυθμούς). Ορισμένοι επιστήμονες υποθέτουν ότι η
έλλειψη σχηματισμού νέων βουνών μπορεί να εμπόδισε τη διαρροή νέων θρεπτικών
συστατικών στους ωκεανούς κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, λιμοκτονώντας
ουσιαστικά τα θαλάσσια πλάσματα και σταματώντας την εξέλιξή τους.
Αν και χρειάζονται περισσότερες έρευνες για να επιβεβαιωθεί
η σύνδεση μεταξύ των υπερβουνών και της έκρηξης της εξέλιξης της ζωής στη Γη, η
μελέτη αυτή φαίνεται να ενισχύει την θεωρία ότι οι πιο παραγωγικές βιολογικές
εκρήξεις ζωής στον πλανήτη μας συνέβησαν στη «σκιά» κάποιων πραγματικά
κολοσσιαίων βουνών.