Υπάρχουν εξωγήινοι και αν ναι πού ακριβώς μπορεί να βρίσκονται; Το Παράδοξο του Φέρμι θέτει τις βάσεις για να δοθούν απαντήσεις σε αυτό ακριβώς το ερώτημα.
Ένα από τα μεγαλύτερα ερωτήματα της ανθρωπότητας είναι το κατά πόσο είμαστε μόνοι μας σε αυτό το αχανές σύμπαν. Υπάρχουν εξωγήινοι και αν ναι πού ακριβώς μπορεί να βρίσκονται; Το Παράδοξο του Φέρμι θέτει τις βάσεις για να δοθούν απαντήσεις σε αυτό ακριβώς το ερώτημα.
Μα πού είναι όλοι;
Το ηλιακό μας σύστημα είναι σχετικά νέο σε σύγκριση με όλο
το διάστημα καθώς θεωρείται ότι υπάρχει εδώ και 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια τη
στιγμή που το σύμπαν αριθμεί 13,8 δισεκατομμύρια χρόνια. Έτσι, σε ένα σύμπαν
τόσο μεγάλης ηλικίας με τόσους πολλούς πλανήτες θα ήταν λογικό να υποθέσουμε
ότι αν υπάρχει κάποιος άλλος εξελιγμένος νοήμων πολιτισμός θα μπορούσε πλέον να
έχει πετύχει τα διαστρικά ταξίδια και να έχει επισκεφτεί τη Γη. Οπότε γιατί δεν
έχουμε δει ποτέ εξωγήινους;
Το ερώτημα αυτό έθεσε πρώτος ο βραβευμένος με Νόμπελ
φυσικός, Ενρίκο Φέρμι, ο οποίος έδωσε και το όνομά του στο περίφημο πλέον
παράδοξο. Κατά την διάρκεια ενός διαλείμματος για μεσημεριανό γεύμα στο
παρατηρητήριο του Λος Άλαμος στις ΗΠΑ το 1950 και ενώ ο Φέρμι και οι συνάδερφοί
του συζητούσαν αστειευόμενοι σχετικά με κάποιες πρόσφατες αναφορές για ΑΤΙΑ που
υπήρχαν στον τύπο, ξαφνικά ο Φέρμι αναφώνησε «Πού είναι όλοι;», προκαλώντας το
γέλιο των υπολοίπων. Συνέχισε κάνοντας κάποιους πρόχειρους υπολογισμούς και
αναπτύσσοντας το σκεπτικό του σχετικά με την απουσία παρατήρησης εξωγήινων. Από
τότε τα επιπλέον ερωτήματα που προκύπτουν από το παράδοξο έκαναν πολλούς
επιστήμονες να πονοκεφαλιάσουν, όπως αναφέρει στο σχετικό της άρθρο η
δημοσιογράφος και μελετήτρια των διαστημικών επιστημών Ελίζαμπεθ Χόουελ στο space.com.
«Ο Φέρμι σκέφτηκε ότι οποιοσδήποτε πολιτισμός με μια έστω
μέτρια ανάπτυξη της τεχνολογίας και μια όχι τόσο μέτρια επεκτατική επιθυμία θα
μπορούσε να εποικίσει ολόκληρο τον γαλαξία», ανέφερε σχετικά με το Παράδοξο
Φέρμι το Ινστιτούτο για Αναζήτηση Εξωγήινης Ευφυίας (SETI), το οποίο εδράζεται στο Μάουντεν
Βιου της Καλιφόρνια. «Μέσα σε μερικά δεκάδες εκατομμύρια χρόνια, κάθε ηλιακό σύστημα
θα μπορούσε να βρίσκεται υπό τη σκέπης αυτής της αυτοκρατορίας. Δεκάδες
εκατομμύρια χρόνια ίσως ακούγονται πολλά, αλλά στην πραγματικότητα είναι πολύ
λίγα μπροστά στην ηλικία του γαλαξία, ο οποίος είναι κατά χιλιάδες φορές
μεγαλύτερος», συμπλήρωσαν.
Ο Φέρμι έφυγε από τη ζωή το 1954 πριν προλάβει να αναπτύξει
κι άλλο την ιδέα του κάτι που τελικά το ανέλαβαν άλλοι επιστήμονες, όπως ο
Μάικλ Χαρτ, ο οποίος έγραψε ένα άρθρο το 1975 με τίτλο «Μια εξήγηση για την
απουσία εξωγήινων στη Γη», το οποίο θεωρείται από πολλούς ότι είναι το πρώτο
που ασχολείται με το Παράδοξο του Φέρμι.
«Παρατηρούμε ότι δεν υπάρχει κανένα δείγμα ότι έχει περάσει
κάποια ευφυής εξωγήινη ζωή αυτή τη στιγμή από τη Γη. Έχει προταθεί ότι το
γεγονός αυτό μπορεί να εξηγηθεί καλύτερα από την υπόθεση ότι δεν υπάρχει
κάποιος εξελιγμένος πολιτισμός στον Γαλαξία μας», σημειώνει ο Χαρτ.
Ωστόσο, τόνιζε ότι θα πρέπει να ακολουθήσουν πολύ
περισσότερες έρευνες στην βιοχημεία, τον σχηματισμό των πλανητών και τις
ατμόσφαιρες πριν μπορέσουμε να απαντήσουμε καλύτερα. Ο Χαρτ αμφισβητούσε ότι
εξελιγμένοι εξωγήινοι έχουν επισκεφτεί κάποια στιγμή τον πλανήτη μας εκτός αν,
όπως σημείωνε, είχαν ξεκινήσει το ταξίδι τους λιγότερα από δύο εκατομμύρια
χρόνια πριν. Θεωρούσε ότι το γεγονός πως δεν έχουν υπάρξει τέτοια ταξίδια
οφείλεται στο γεγονός πως δεν υπάρχουν εξελιγμένοι εξωγήινοι. Ωστόσο, στο άρθρο
του περιελάμβανε άλλες τέσσερις πιθανές εξηγήσεις:
-Οι εξωγήινοι δεν ήρθαν ποτέ εδώ εξαιτίας κάποιας φυσικής
αδυναμίας τους που κάνει τα ταξίδια στο διάστημα αδύνατα. Αυτό θα μπορούσε να
συνδέεται με την αστρονομία, την βιολογία ή τη μηχανική.
-Οι εξωγήινοι απλώς επέλεξαν να μην μας επισκεφτούν.
-Οι εξελιγμένοι πολιτισμοί εκτός της Γης αναδύθηκαν αρκετά
πρόσφατα κι έτσι δεν μπορούν ακόμα να μας φτάσουν.
-Οι εξωγήινοι μας έχουν επισκεφτεί κάποια στιγμή στο
παρελθόν, αλλά δεν τους αντιληφθήκαμε.
Τη σκυτάλη πήρε λίγα χρόνια μετά ο Φρανκ Τίπλερ, καθηγητής
της Φυσικής στο Πανεπιστήμιο Τουλέιν της Νέας Ορλεάνης. Το 1980 έγραψε μια
μελέτη με τίτλο «Τα εξελιγμένα εξωγήινα όντα δεν υπάρχουν» στην οποία
ασχολήθηκε με το πώς μπορεί να αποκτηθούν τα εφόδια για τα διαστρικά ταξίδια.
Σύμφωνα με αυτόν, κάτι τέτοιο θα μπορούσε να επιτευχθεί αν υπάρχει κάποιου
είδους τεχνητή νοημοσύνη αυτό-αντιγραφής που θα σου επιτρέπει να μετακινείσαι από
ένα ηλιακό σύστημα στο άλλο δημιουργώντας αντίγραφα του εαυτού σου καθώς
ταξιδεύεις.
Από την στιγμή που στη Γη δεν έχουν βρεθεί ποτέ στοιχεία για
την ύπαρξη μιας τέτοιας τεχνολογίας, ο Τίπλερ υποστήριξε ότι είμαστε οι μόνοι
εξελιγμένοι εκεί έξω. Όπως είπε όσοι πιστεύουν ότι υπάρχει κάποιος εξελιγμένος
εξωγήινος πολιτισμός είναι σαν αυτούς που πιστεύουν ότι βλέπουν UFO. Και οι δύο ομάδες
πιστεύουν ότι «θα σωθούμε από τους εαυτούς μας από κάποια μαγική διαστρική
παρέμβαση», ανέφερε.
Σήμερα, το θέμα της ύπαρξης ή μη εξελιγμένης εξωγήινης
ευφυίας είναι πολύ δημοφιλές και όλο και περισσότερες σχετικές μελέτες
εμφανίζονται, ενώ η συνεχής ανακάλυψη νέων εξωπλανητών ενισχύει τη συζήτηση.
Αχανές σύμπαν
Το σύμπαν είναι απίστευτα αχανές και παλιό. Τα δεδομένα που
έχουν συλλεχθεί από πολλά διαφορετικά τηλεσκόπια δείχνουν ότι το σύμπαν που
μπορούμε να παρατηρήσουμε έχει πλάτος τουλάχιστον 92 δισεκατομμύρια έτη φωτός,
ενώ μεγαλώνει συνεχώς. Παράλληλα, ξεχωριστοί υπολογισμοί έχουν καταλήξει στο
συμπέρασμα ότι η ηλικία του σύμπαντος είναι περί τα 13,82 δισεκατομμύρια έτη.
Έτσι, οι εξωγήινοι πολιτισμοί θεωρητικά θα είχαν αρκετό χρόνο για να
αναπτυχθούν και να επεκταθούν. Ωστόσο, είναι επίσης πολύ πιθανό να έπρεπε να
διασχίσουν ένα αχανές κοσμικό μονοπάτι για να μας πλησιάσουν.
Όταν ο Φέρμι έκανε τη διάσημη παρατήρηση που οδήγησε στο
παράδοξο, οι μόνοι πλανήτες που οι επιστήμονες γνώριζαν ήταν αυτοί στο δικό μας
ηλιακό σύστημα. Αλλά το 1992, οι αστρονόμοι παρατήρησαν ότι γύρω από τα
υπερπυκνωμένα πτώματα παλιότερων αστέρων, τα οποία είναι γνωστά ως πάλσαρ,
κινούνται ολόκληροι κόσμοι. Και μερικά χρόνια αργότερα, επιβεβαιώθηκε η ύπαρξη
του πρώτου εξωπλανήτη (έτσι ονομάζονται οι πλανήτες που δεν βρίσκονται στο
ηλιακό μας σύστημα) που κινούνταν γύρω από ένα αστέρι που έμοιαζε πολύ με τον
δικό μας ήλιο.
Πλέον υπάρχουν πάνω από 4.500 επιβεβαιωμένοι εξωπλανήτες και
κάθε χρόνο ανακαλύπτονται όλο και περισσότεροι. Ο μεγάλος αριθμός αυτών υπονοεί
ότι είναι δυνατόν διάφορες μορφές ζωής να υπάρχουν σε αφθονία στο σύμπαν.
Καθώς περνά ο καιρός, οι επιστήμονες έχουν στη διάθεσή τους
πιο εξελιγμένα τηλεσκόπια και θα μπορούν να αναλύσουν τη χημική σύνθεση της
ατμόσφαιρας των πιο κοντινών μας εξωπλανητών. Φυσικά, το «κοντινό» είναι ένας
μάλλον σχετικός όρος. Ο πιο κοντινός μας εξωπλανήτης, ο Proxima b, βρίσκεται περίπου 4,2
εκατ. έτη φωτός μακριά μας, δηλαδή περί τα 40 τρισεκατομμύρια χιλιόμετρα.
Ο τελικός στόχος είναι να καταλάβουμε πόσο συχνά
σχηματίζονται βραχώδεις πλανήτες, του τύπου δηλαδή της Γης, στη λεγόμενη
«κατοικήσιμη ζώνη» των αστεριών τους, το σημείο εκείνο δηλαδή από το μητρικό
άστρο που οι συνθήκες είναι παρόμοιες με αυτές της Γης και θα μπορούσε να
υπάρχει νερό. Βέβαια, το να είναι κατοικήσιμος ένας πλανήτης δεν σημαίνει ότι
θα πρέπει να έχει μόνο νερό. Πολύ σημαντικά είναι επίσης άλλα στοιχεία, όπως η
έντονη ή όχι δραστηριότητα του μητρικού άστρου και η σύνθεση της ατμόσφαιρας
του πλανήτη. Έτσι, ο όρος «κατοικήσιμη ζώνη» είναι επίσης σχετικός καθώς
θεωρείται για παράδειγμα ότι τα παγωμένα φεγγάρια του δικού μας ηλιακού
συστήματος, όπως η Ευρώπη του Δία και ο Εγκέλαδος του Κρόνου, τα οποία
βρίσκονται πολύ μακριά από την «κατοικήσιμη ζώνη» είναι πιθανόν να διαθέτουν
κάποιο είδος ζωής κάτω από την παγωμένη επιφάνειά τους.
Παρά αυτούς τους περιορισμούς που τίθενται φαίνεται πλέον
πολύ πιθανό να υπάρχουν κατοικήσιμοι πλανήτες εκεί έξω. Για παράδειγμα, τον
Νοέμβριο του 2013 μια μελέτη που χρησιμοποίησε στοιχεία από το τηλεσκόπιο Kepler της
NASA ανέφερε ότι ένα
στα πέντε αστέρια που μοιάζουν με τον ήλιο μας έχουν τουλάχιστον έναν πλανήτη
σε τροχιά στην «κατοικήσιμη ζώνη». Λίγους μήνες μετά, επιστήμονες του Kepler δημοσιοποίησαν την
ανακάλυψη 715 νέων «κόσμων».
Ωστόσο, τα αστέρια που μοιάζουν με τον ήλιο μας είναι η
μειονότητα στον γαλαξία μας. Τα τρία τέταρτα των αστεριών στο Milky Way είναι πολύ μικρότερα από
τον Ήλιο με σχετικώς χαμηλή επιφανειακή θερμοκρασία, γνωστά και ως κόκκινοι
νάνοι. Οι αστρονόμοι έχουν βρει πάρα πολλούς βραχώδεις πλανήτες σε τροχιά γύρω
από την κατοικήσιμη ζώνη ενός κόκκινου νάνου, όπως για παράδειγμα ο Proxima b και τρεις ακόμα πλανήτες
στο σύστημα TRAPPIST-1,
το οποίο βρίσκεται περίπου 39 εκατ. έτη φωτός από τη Γη και έχει συνολικά επτά
βραχώδεις πλανήτες. Πάντως, δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο το κατά πόσο αυτοί οι
πλανήτες είναι κατοικήσιμοι, καθώς οι κόκκινοι νάνοι είναι εξαιρετικά ασταθείς,
ειδικά όταν είναι νέοι. Οι αστρικές εκρήξεις πιθανότατα θα έφταναν σύντομα στις
νεαρές ατμόσφαιρες των πλανητών στην «κατοικήσιμη ζώνη» και αυτό θα έκανε πολύ
δύσκολη την διατήρηση ζωής σε αυτούς. Πάντως απαιτείται ακόμα περισσότερη
μελέτη για να καταλάβουμε καλύτερα αυτά τα αστέρια και να καταλήξουμε στο αν
μπορούν οι πλανήτες τους να φιλοξενούν ζωή.
Ψάχνοντας για ζωή
Τα τελευταία χρόνια ωστόσο οι μελετητές έχουν ακόμα
περισσότερα εργαλεία για να κάνουν πιο ενδελεχείς έρευνες. Η NASA από το 2018 χρησιμοποιεί τον
δορυφόρο μελέτης και έρευνας εξωπλανητών TESS, ο οποίος πήρε την σκυτάλη από τον Kepler, που πλέον έχει βγει στη…
σύνταξη. Ανήμερα των Χριστουγέννων, εκτοξεύτηκε το πολλά υποσχόμενο τηλεσκόπιο James Webb, το πιο εξελιγμένο που
έχει δημιουργηθεί ποτέ. Το James Webb
μεταξύ άλλων θα μπορέσει να μας δώσει περισσότερες από ποτέ πληροφορίες για
τους εξωπλανήτες στις λεγόμενες «κατοικήσιμες ζώνες» σε μια ελπίδα να βρουν βάσιμα
στοιχεία που να υποδηλώνουν με πιο ασφαλή τρόπο την ύπαρξη ζωής σε αυτούς.
Διαβάστε ΕΔΩ:
Την ίδια στιγμή, η Ευρωπαϊκή Υπηρεσία του Διαστήματος
ετοιμάζει για το 2026 την αποστολή PLATO (Πλανητικές διελεύσεις και ταλαντώσεις αστέρων), η οποία
σκοπό έχει τον εντοπισμό εξωπλανητών σε κατοικήσιμες ζώνες. Τρία τεράστια
παρατηρητήρια στη Γη, τα οποία είναι τόσο ισχυρά ώστε να εντοπίζουν
εξωπλανήτες, αναμένεται να τεθούν σε λειτουργία εντός της δεκαετίας. Ένα ακόμα
πολλά υποσχόμενο πρότζεκτ, γνωστό ως Breakthrough Starshot, προβλέπεται να μελετήσει τον Proxima b και άλλους κοντινούς
κόσμους χρησιμοποιώντας μικροσκοπικά νανοσωματίδια λέιζερ. Αν όλα πάνε καλά, το
πρώτο τέτοιο ρομποτικό δημιούργημα αναμένεται να εκτοξευτεί στο διάστημα
περίπου το 2050.
Οι αποστολές αυτές και τα αντίστοιχα εργαλεία πρόκειται να
βοηθήσουν τους επιστήμονες να καταλάβουν καλύτερα την αστροβιολογία, η οποία
παραμένει ακόμα σε πρωταρχικά στάδια. Για παράδειγμα δεν ξέρουμε καν αν
υπάρχουν σώματα που να συντηρούν ζωή στη δική μας «γειτονιά». Μελέτες εδώ στη
Γη έχουν δείξει ότι ορισμένα μικρόβια μπορούν να επιβιώσουν ακόμα και σε
ακραίες συνθήκες κάτι που ίσως σημαίνει ότι θα μπορεί να υπάρχει μικροβιακή ζωή
στον πλανήτη Άρη ή τα φεγγάρια Ευρώπη και Εγκέλαδος ή και στον γιγάντιο
δορυφόρο του Κρόνου, τον Τιτάνα. Ωστόσο δεν έχουμε καταφέρει να εξερευνήσουμε επαρκώς
ούτε αυτά τα «κοντινά» μας σώματα ώστε να έχουμε σίγουρες απαντήσεις.
Η Εξίσωση Ντρέικ
Πάντως, το Παράδοξο του Φέρμι αφορά πολύ μεγαλύτερα σημάδια
ζωής απ’ό,τι τα μικροσκοπικά μικρόβια.
Για να μπορέσουμε να λύσουμε το παράδοξο θα πρέπει να ξέρουμε όχι μόνο πόσο
συχνά μπορεί να εξελιχθεί η ζωή σε εξωγήινους πλανήτες, αλλά επίσης και πόσο
συχνά αποκτά την ικανότητα -και την επιθυμία- να επικοινωνήσει με άλλες μορφές
ζωής ή να ταξιδέψει στο σύμπαν.
Ο αριθμός των νοήμονων εξωγήινων πολιτισμών που θα μπορούσαν
να εντοπιστούν υπολογίζεται θεωρητικά από την Εξίσωση του Ντρέικ. Η εξίσωση δημιουργήθηκε
το 1961 από τον Αμερικανό αστρονόμο Φρανκ Ντρέικ και αποτελείται από 7
μεταβλητές, οι οποίες ανάλογα με τις τιμές που θα λάβουν θα καθορίσουν το τελικό
σύνολο των πιθανών πολιτισμών.
Στη γλώσσα του επιστημονικού ινστιτούτου SETI, η εξίσωση γράφεται ως εξής: N = R* • fp • ne •
fl • fi • fc • L.
Κι αν δεν καταλάβατε τίποτα, η σημασία της κάθε μεταβλητής
είναι η εξής:
N, είναι ο αριθμός των εξωγήινων πολιτισμών που προκύπτει.
R∗, ο μέσος ρυθμός του σχηματισμού νέων αστέρων στον Γαλαξία,
fp, το ποσοστό των σχηματισμένων αστέρων οι οποίοι διαθέτουν
πλανήτες,
ne, για τα άστρα που διαθέτουν πλανήτες, ο μέσος αριθμός των
πλανητών οι οποίοι πιθανώς μπορούν να υποστηρίξουν ζωή,
fl, το ποσοστό των πλανητών στους οποίους η ζωή αναπτύσσεται
επιτυχώς,
fi, το ποσοστό των πλανητών στους οποίους υπάρχει νοήμων ζωή
με τον δικό της πολιτισμό,
fc, το ποσοστό των πολιτισμών αυτών οι οποίοι έχουν τις
τεχνικές δυνατότητες απομακρυσμένης επικοινωνίας
L, η χρονική διάρκεια κατά την οποία αυτοί οι πολιτισμοί
εκπέμπουν ανιχνεύσιμα σήματα.
Οι πρώτες 3 παράμετροι λαμβάνουν τιμές οι οποίες προκύπτουν
από τις εκάστοτε αστρονομικές παρατηρήσεις, ενώ οι ενδεχόμενες τιμές των
τελευταίων 4 παραμέτρων είναι εντελώς θεωρητικές από την στιγμή που δεν έχει
ακόμα ανακαλυφθεί εξωγήινη ζωή εκτός του πλανήτη Γη. Δεδομένου ότι για καμία
από τις παραμέτρους δεν μπορούμε να είμαστε σίγουροι, οι προβλέψεις για τον
αριθμό των πλανητών με νοήμονα ζωή είναι πολύ δύσκολες. Έτσι, το Παράδοξο του
Φέρμι συνεχίζει να είναι ένα γόνιμο έδαφος για εικασίες και οι επιστήμονες
έχουν δώσει χιλιάδες πιθανές εξηγήσεις στην πορεία του χρόνου.
Τελικά ποια μπορεί να
είναι η απάντηση;
Μέχρι στιγμής έχει δοθεί μια μεγάλη γκάμα πιθανών απαντήσεων.
Για παράδειγμα, το 2015, επιστήμονες που ανέλυαν στοιχεία από τα τηλεσκόπια Hubble και
Kepler κατέληξαν στο
συμπέρασμα ότι η Γη δημιουργήθηκε σχετικά νωρίς. Μόλις το 8% των πλανητών που
θα μπορούσαν πιθανώς να φιλοξενούν ζωή υπήρχε όταν η Γη σχηματίστηκε πριν από
4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, όπως επιβεβαίωσαν οι επιστήμονες. Οπότε αυτό ίσως
δίνει μια πιθανή εξήγηση στο παράδοξο: οι εξωγήινοι θα έρθουν, αλλά όχι ακόμα.
Μια άλλη θεωρία υποστηρίζει ότι ίσως η ζωή είναι πολύ
εύθραυστη για να επιβιώσει για πολύ. Μια μελέτη του 2016 υποστήριξε ότι στα
«αρχικά στάδια» της ιστορίας ενός βραχώδους πλανήτη οι συνθήκες μπορεί να είναι
ευνοϊκές για να σχηματιστεί η ζωή. Τα αρχικά αυτά στάδια τοποθετούνται
τουλάχιστον 500 εκατ. χρόνια αφού η θερμοκρασία στον πλανήτη έχει πλέον μειωθεί
και το τρεχούμενο νερό έχει γίνει διαθέσιμο. Η ιστορία και της δικής μας Γης
φαίνεται να στηρίζει αυτήν την υπόθεση. Υπάρχουν (αν και όχι σίγουρα) στοιχεία
ότι η Γη είναι ηλικίας 4,54 δισεκατομμυρίων ετών και ότι οι πρώτες μορφές ζωής
εμφανίστηκαν περίπου από 4,1 έως 3,8 δισεκατομμύρια χρόνια πριν. Ωστόσο, η
διατήρηση της ζωής σε έναν πλανήτη δεν είναι τόσο εύκολη, όπως βλέπουμε κι
εμείς σήμερα με φαινόμενα όπως αυτό του Θερμοκηπίου (κάτι ανάλογο ίσως συνέβη
πριν από πολλά χρόνια και στην Αφροδίτη).
«Μεταξύ των πρώιμων κυμάτων θερμότητας, του παγώματος, της
πτητικότητας και της ενίσχυσης της αρχικής διακύμανσης της θερμοκρασίας, το να
διατηρηθεί η ζωή σε έναν αρχικά υγρό, βραχώδη πλανήτη που βρίσκεται στην
κατοικήσιμη ζώνη μπορεί να είναι πιο δύσκολο από το να προσπαθήσεις να
καβαλήσεις έναν άγριο ταύρο. Οι περισσότερες μορφές ζωής θα πέσουν», αναφέρουν
στην έρευνά τους οι ερευνητές Αντίτια Τσόπρα και Τσάρλς Λινεβέαβερ. «Η ζωή μπορεί
να είναι σπάνια στο σύμπαν όχι επειδή είναι δύσκολο να δημιουργηθεί, αλλά
επειδή τα κατοικήσιμα περιβάλλοντα είναι δύσκολο να διατηρηθούν για τα πρώτα
δισεκατομμύρια χρόνια».
Από την άλλη ίσως το πρόβλημα δημιουργείται πολύ αργότερα.
Μια μερίδα επιστημόνων έχει προτείνει ότι οι πολιτισμοί ίσως τείνουν προς την
αυτό-εξαφάνισή τους αφού γίνουν τεχνολογικά ικανοί. Επίσης, η Γη προσφέρει
δεδομένα προς αυτή την υπόθεση: Η ανθρωπότητα βρέθηκε ανησυχητικά κοντά σε έναν
πυρηνικό πόλεμο κατά τη διάρκεια της Κρίσης των Πυραύλων στην Κούβα το 1962 και
τώρα πλέον ίσως βρισκόμαστε στη διαδικασία εξόντωσης τόσο των ίδιων των
ανθρώπων όσο και κάθε άλλης μορφής ζωής στον πλανήτη μέσω της ανθρωπογενούς
κλιματικής αλλαγής.
Παράλληλα, υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες για να εξετάσουμε.
Πρόσφατα, ο πλανητικός επιστήμονας Άλαν Στερν, ο επικεφαλής της αποστολής New Horizons της NASA στον Πλούτωνα,
υποστήριξε ότι τα πιο πιθανά περιβάλλοντα για την ύπαρξη ζωής στον γαλαξία μας,
τον Milky Way,
ίσως είναι σε θαμμένους ωκεανούς, όπως οι θάλασσες του Εγκέλαδου και της
Ευρώπης. Οι οργανισμοί που αναπτύσσονται σε τέτοια περιβάλλοντα είναι μάλλον
απίθανο να σχεδιάζουν διαστημόπλοια. Στην πραγματικότητα ίσως να μην ξέρουν καν
ότι υπάρχει πιθανότητα για ύπαρξη ζωής και κάπου αλλού.
Η εξωγήινη «ψυχολογία» θα μπορούσε να παίξει κι αυτή το ρόλο
της. Μπορεί να υπάρχουν αρκετοί εξελιγμένοι εξωγήινοι πολιτισμοί εκεί έξω αλλά
ίσως να μην έχουν την επιθυμία να επικοινωνήσουν μαζί μας ή να μας επισκεφτούν.
Ίσως η Γη και οι κάτοικοί της να μην είναι τόσο ενδιαφέροντες γι’ αυτούς και
ίσως να μην είναι μέχρι η ανθρωπότητα να φτάσει σε τέτοια σημεία ευφυίας που να
μπορέσει να ενταχθεί σε αυτό το… ελιτίστικο γαλαξιακό κλαμπ.
Ίσως από την άλλη οι πιο ευφυείς εξωγήινοι τείνουν να
κρατούν χαμηλό προφίλ σαν γενικό κανόνα φοβούμενοι ότι αν κάνουν επαφή με τους
κοσμικούς τους γείτονες αυτό μπορεί να φέρει την δική τους υποδούλωση ή
αφανισμό. Μια μερίδα επιστημόνων, συμπεριλαμβανομένου και του Στίβεν Χόκινγκ,
έχουν τονίσει αυτήν την πιθανότητα και έχουν υποστηρίξει επανειλημμένως ότι η
ανθρωπότητα δεν θα πρέπει να «διαφημίζει» την ύπαρξή της στο διάστημα.
Ύστερα, υπάρχουν και οι τεχνικές δυσκολίες για να βρούμε
νοήμονες εξωγήινους. Το σύμπαν είναι τεράστιο και πολύ παλιό. Η ανθρωπότητα
υπάρχει μόλις τα τελευταία 200.000 χρόνια και προσπαθούμε να εντοπίσουμε
εξωγήινες ραδιοσυχνότητες μόλις από το 1960. Οπότε οι πιθανότητες να μοιραστούμε
τον ίδιο χρόνο και χώρο με έναν εξωγήινο πολιτισμό δεν φαίνονται μεγάλες.
Οι περισσότεροι επιστήμονες λένε ότι δεν φαίνεται να υπάρχει
μια μοναδική λύση για το Παράδοξο του Φέρμι. Ένας συνδυασμός παραγόντων,
συμπεριλαμβανομένου ίσως όσων αναφέρθηκαν παραπάνω, είναι υπεύθυνος για την
«μεγάλη σιωπή» που συναντάμε. Και η φύση αυτών των παραγόντων ίσως γίνει πιο
ξεκάθαρη σχετικά σύντομα.
Για παράδειγμα, οι επιστήμονες θα μπορούσαν να βρουν
στοιχεία για την ύπαρξη μικροβιακής ζωής τωρινής ή παρελθοντικής στον πλανήτη
Άρη, στο φεγγάρι Ευρώπη ή σε οποιοδήποτε άλλο σώμα στο δικό μας ηλιακό σύστημα.
Αυτοί οι οργανισμοί ίσως αντιπροσώπευαν μια «δεύτερη γένεση» κάτι τελείως
διαφορετικό από τη ζωή στη Γη. Μια τέτοια ανακάλυψη θα μπορούσε να υπονοήσει
ότι δεν είναι δύσκολο για τη ζωή να
συνεχίζεται στο σύμπαν κάτι που επέτρεπε στους επιστήμονες να διαγράψουν μια
πιθανή εξήγηση από το Παράδοξο του Φέρμι.
Ως τότε όλα είναι εικασίες.