Η ορχήστρα του ναζιστικού στρατοπέδου συγκεντρώσεως Γιανόφσκα έπαιζε κατά τη διάρκεια των εκτελέσεων και τον βασανισμών. Μέχρι την τελευταία στιγμή οι Γερμανοί έδειξαν τον σαδισμό και τη διαστροφή τους
Όταν τον Ιούνιο του 1941 οι Γερμανοί έσπασαν το σύμφωνό με τη Σοβιετική Ένωση και εισέβαλαν, στην πόλη του Λβιβ ζούσαν πάνω από 200.000 Εβραίοι. Η Βέρμαχτ μπήκε στην πόλη στις 30 Ιουνίου 1941 και εφάρμοσε άμεσα το πλάνο «εκκαθάρισης» του εβραϊκού πληθυσμού. Μέσω της προπαγάνδας αλλά και εκμεταλλευόμενη το αντισημιτικό κλίμα πήρε με το μέρος της μεγάλο κομμάτι των Ουκρανών πολιτών. Συνεργάστηκαν καταδίδοντας Εβραίους και πολλές φορές λιντσάροντας τους.
Όπως έκαναν στην Πολωνία και την Τσεχία έτσι και στο Λβιβ οι Γερμανοί εκτόπισαν τους Εβραίους σε γκέτο στο βόρειο τμήμα της πόλης. Εκτέλεσαν χιλιάδες ηλικιωμένους και άρρωστους ανθρώπους οι οποίοι δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε καταναγκαστική εργασία. Το επόμενο βήμα ήταν η λειτουργία εργοστασίων με τους Εβραίους να εργάζονται μέχρι θανάτου. Τον Σεπτέμβριο άνοιξε το πρώτο, στην οδό Γιανόφσκα και ακολούθησαν πολλά ακόμα.
Δίπλα στο πρώτο εργοστάσιο οι Ναζί έστησαν ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης. Ο ρόλος του ήταν τριπλός. Το «στρατόπεδο Γιανόφσκα», όπως έμεινε γνωστό, ήταν ο χώρος διαμονής των εργατών, ο χώρος εκτέλεσης κρατουμένων αλλά και το σημείο συγκέντρωσης Εβραίων που στη συνέχεια μεταφέρονταν με τρένα στο Μπέλτσεκ για να εξοντωθούν.
Η ορχήστρα
Υποδιοικητής στο «Γιανόφσκα» ήταν ο Ρίχαρντ Ροκίτα. Κτηνώδης και σαδιστής του άρεσε να επιβλέπει προσωπικά τα βασανιστήρια και τις εκτελέσεις. Πριν τον πόλεμο εργαζόταν ως βιολιστής σε καφέ στο Κατοβίτσε και αποφάσισε να συνδυάσει τον σαδισμό με το πάθος του με τη μουσική. Έδωσε εντολή σε όσους Εβραίους έπαιζαν κάποιοι μουσικό όργανο να το δηλώσουν. Ένας από τους αιχμαλώτους ήταν ο διευθυντής ορχήστρας Γιάκουμπ Μουντ. Αυτός επωμίστηκε από τον Ροκίτα το διεστραμμένο έργο να συστήσει μια ορχήστρα που θα έπαιζε μουσική την ώρα των εκτελέσεων και τον βασανισμών.
Η ορχήστρα αποτελούνταν από περίπου σαράντα μουσικούς και είχε συγκεκριμένες οδηγίες από τον Ροκίτα. Κατά τη διάρκεια των εκτελέσεων, δια απαγχονισμού ή δια τυφεκισμού, έπαιζε τάνγκο. Κατά τη διάρκεια των βασανισμών φόξτροτ. Για τον λόγο αυτό η ορχήστρα έμεινε γνωστή ως «Τάνγκο του Θανάτου».
Κάποιες φορές η ορχήστρα έπαιζε επί ώρες έξω από το διοικητήριο καθώς ο Ροκίτα ήθελε να εργάζεται με τη συνοδεία μουσικής.
Εντολή «Sonderaktion
1005»
Τον Νοέμβριο του 1943 διοικητής στο «Γιανόφσκα» ανέλαβε ο Φρίντριζ Βάρτσοκ. Με τους Σοβιετικούς να πιέζουν πλέον τα γερμανικά στρατεύματα ο Βάρτσοκ πήγε στο στρατόπεδο για να υλοποιήσει την εντολή «Sonderaktion 1005». Η ναζιστική διοίκηση ήθελε να εξαφανίσει κάθε πειστήριο που θα αποκάλυπτε την μηχανή θανάτου που είχαν στήσει σε πολλά σημεία της Ευρώπης.
Ο Βάρτσοκ έδωσε εντολή στους αιχμαλώτους να σκάψουν τους μαζικούς τάφους που υπήρχαν στο δάσος Λισιενίτσκι, να βγάλουν τα πτώματα και να τα κάψουν ώστε να μην τα εντοπίσουν οι Σοβιετικοί. Παράλληλα γίνονταν καθημερινές μεταφορές αιχμαλώτων σε άλλα στρατόπεδα.
Στις 19 Νοεμβρίου 1943 πραγματοποιήθηκε μαζική εξέγερση στο «Γιανόφσκα« και ομαδική προσπάθεια δραπέτευσης. Ελάχιστοι όμως κατάφεραν να ξεφύγουν. Είτε εκτελέστηκαν κατά τη διάρκεια της εξέγερσης, είτε συνελήφθησαν μετά και εξοντώθηκαν. Ο Βάρτσοκ ζήτησε την εξαΰλωση στο στρατοπέδου και υπολογίζεται ότι στο τελευταίο διάστημα λειτουργίας του «Γιανόφσκα» εκτελέστηκαν 6.000 άτομα. Τα στοιχεία δείχνουν ότι στο στρατόπεδο χάθηκαν συνολικά από 200.000 έως 300.000 ψυχές. Οι Σοβιετικοί έφτασαν στο «Γιανόφσκα» το 1944 και το χρησιμοποίησαν σαν φυλακή Γερμανών στρατιωτών και συνεργατών τους.
Το τέλος του «Τάνγκο του Θανάτου»
Η ορχήστρα εξοντώθηκε λίγο πριν την απελευθέρωση στα πλαίσια της εντολής εξαΰλωσης. Οι Γερμανοί έδωσαν εντολή στα 40 μέλη της να συγκεντρωθούν με τα όργανα τους και να σχηματίσουν κύκλο. Όταν το έκαναν οπλισμένοι στρατιώτες τους περικύκλωσαν.
Τους διέταξαν να παίξουν μουσική και συγκεκριμένα τάνγκο. Ο διευθυντής Γιάκουμπ Μουντ ήταν ο πρώτος που εκτελέστηκε. Στη συνέχεια οι Ναζί έδιναν εντολή σε έναν έναν μουσικό να σταματήσει και να έρθει στο κέντρο του κύκλου. Τον διέτασσαν να βγάλει τα ρούχα του και τον εκτελούσαν γυμνό με μια σφαίρα στο κεφάλι ενώ η υπόλοιπη ορχήστρα έπαιζε. Με αυτό τον διεστραμμένο τρόπο χάθηκε το «Τάνγκο του Θανάτου».
*Η κεντρική φωτογραφία είναι ντοκουμέντου από το στρατόπεδο «Γιανόφσκα». Η ορχήστρα «Τάνγκο του Θανάτου» παίζει σε κύκλο όπως την ημέρα που εκτελέστηκε.