Έντεκα χρόνια πέρασαν από την ημέρα που εκτελέστηκε ο Λίβυος ηγέτης. Ο διοικητής ασφαλείας και ο οδηγός του μιλούν για τις τελευταίες του μέρες και τη στιγμή της σύλληψης του
20 Οκτωβρίου 2001 - 08:30π.μ.: Ο Μουαμάρ Καντάφι, ο υπουργός άμυνας Αμπού Μπακρ Γιουνίς Τζαμπρ και ο διοικητής ασφαλείας Μανσούρ Νταό επιχειρούν να δραπετεύσουν από τη Σύρτη με ένα κομβόι 75 οχημάτων. Οι δυνάμεις του ΝΑΤΟ όμως τους έχουν εντοπίσει μέσω ένα δορυφορικού τηλεφωνήματος που έκανε ο Καντάφι. Ένα Panavia Tornado της αγγλικής αεροπορίας πετά πάνω από το κομβόι.
Μέσα σε λίγα λεπτά ξεκινά η επίθεση. Οι πρώτοι πύραυλοι εκτοξεύονται από ένα αμερικάνικό drone, Predator, στη συνέχεια το αγγλικό μαχητικό βομβαρδίζει την αυτοκινητοπομπή. Την επιχείρηση ολοκληρώνουν γαλλικά Mirage 2000D. Τα περισσότερα οχήματα έχουν καταστραφεί και δεκάδες άτομα έχουν σκοτωθεί. Παράλληλα, οι αντάρτες που βρίσκονται στο έδαφος έχουν ειδοποιηθεί και καταδιώκουν όσους επέζησαν.
Το αυτοκίνητο που βρισκόταν μπροστά από αυτό του Καντάφι είχε καταστραφεί αλλά αυτός είχε επιζήσει. Μαζί με τον γιο του, Μουτασίμ, και τον υπουργό Άμυνας βρίσκουν καταφύγιο σε ένα κοντινό σπίτι. Οι αντάρτες τούς έχουν εντοπίσει και πυροβολούν το κτίριο. Ο Μουτασίμ Καντάφι φεύγει με μια ομάδα σε μια προσπάθεια να εντοπίσει οχήματα που παραμένουν λειτουργικά.
Ο πατέρας του και όσοι έχουν απομείνει πίσω φεύγουν από το σπίτι έρποντας στην άμμο. Κρύβονται μέσα σε έναν τεράστιο αγωγό αποστράγγισης. Οι αντάρτες πλησιάζουν.
Ένας από τους φρουρούς του Καντάφι επιχειρεί να ρίξει μια
χειροβομβίδα. Χτυπά στα τοιχώματα του αγωγού και πέφτει μπροστά στον Λίβυο
ηγέτη. Ο φρουρός τρέχει να την πιάσει αλλά αυτή εκρήγνυται. Σκοτώνεται επί
τόπου όπως και υπουργός Άμυνας, Γιουνίς Τζαμπρ.
Ο αγωγός δέχεται καταιγισμό πυρών και οι αντάρτες φτάνουν σε απόσταση αναπνοής. Φωνάζουν στον Καντάφι να βγει έξω. Εμφανίζεται ζαλισμένος και τρομοκρατημένος...
Το τι ακολούθησε έχει καταγραφεί σε βίντεο. Το πλήθος λίντσαρε τον Καντάφι, τον σοδόμισε με μπαγιονέτα και τελικά τον εκτέλεσε. «Τι σας έχω κάνει;» φέρεται να είπε λίγο πριν δολοφονηθεί. Ήταν ένα αποτρόπαιο τέλος ακόμα και για έναν δικτάτορα που κυβέρνησε με όπλο τον τρόμο και παρέμεινε για δεκαετίες στην εξουσία εκμεταλλευόμενος και καταπιέζοντας τον λαό του.
«Πέθανε οργισμένος
και απογοητευμένος»
Ο Μανσούρ Νταό ήταν ένα από τα «όργανα» του Καντάφι. Ο διοικητής ασφαλείας θεωρείται υπεύθυνος για δολοφονίες, βασανισμούς και βιασμούς αντιφρονούντων. Έμεινε στο πλευρό του Καντάφι μέχρι την τελευταία στιγμή. Τραυματίστηκε κατά τον βομβαρδισμό της αυτοκινητοπομπής και στη συνέχεια συνελήφθη. Ήταν από τους ελάχιστους ισχυρούς άνδρες του καθεστώτος που δεν εκτελέστηκε και μίλησε για τις τελευταίες μέρες του Μουαμάρ Καντάφι.
«Φτάσαμε στη Σύρτη στα τέλη Αυγούστου. Όταν άρχισαν οι βομβαρδισμοί αλλάζαμε καταφύγια. Ο Καντάφι διάβαζε συνέχεια το Κοράνι και προσευχόταν.
Ήταν νευρικός. Ήθελε να διαπραγματευτεί με κάποιον αλλά δεν μπορούσε να επικοινωνήσει με τον έξω κόσμο. Είχε μόνο ένα δορυφορικό τηλέφωνο με το οποίο επικοινωνούσε με συγκεκριμένα άτομα που έβλεπαν τηλεόραση και τον ενημέρωναν για τις εξελίξεις. Δεν είχαμε καθήκοντα. Ουσιαστικά δεν κάναμε τίποτα. Είχαμε ελάχιστο φαγητό και νερό και δεν μπορούσαμε να κάνουμε μπάνιο. Περπατούσε πάνω κάτω σε ένα μικρό δωμάτιο και έγραφε σε ένα σημειωματάριο. Ξέραμε ότι όλα έχουν τελειώσει. Φοβόταν πολύ το ΝΑΤΟ και μας είπε: "Είμαι καταζητούμενος από το Διεθνές Δικαστήριο. Καμία χώρα δεν θα με δεχθεί. Προτιμώ να πεθάνω από χέρια Λίβυων. Ήταν απόφαση του να πάει στη γενέτειρα του. Ήταν μια αποστολή αυτοκτονίας. Νιώθαμε ότι ήθελε να πεθάνει στο μέρος που είχε γεννηθεί. Δεν το έλεγε ξεκάθαρα αλλά ήταν φανερό ότι πήγε εκεί με σκοπό να πεθάνει», λέει ο Νταό.
Τονίζει ότι ο Καντάφι ένιωθε προδομένος: «Πίστευε ότι ο λαός θα τον αγαπούσε ως το τέλος. Θεωρούσε ότι είχε κάνει τόσα καλά πράγματα για αυτούς και την χώρα. Επίσης ένιωθε ότι τον είχαν προδώσει άνθρωποι που θεωρούσε φίλους του όπως ο Τόνι Μπλερ και ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι. Όσο περνούσαν οι μέρες, άλλαζε. Γινόταν όλο και πιο οργισμένος γιατί δεν είχαμε τίποτα. Καθόμουν μαζί του και με ρωτούσε: "Γιατί δεν έχουμε ρεύμα, γιατί δεν έχουμε νερό;". Πέθανε οργισμένος και απογοητευμένος».
Ο Νταό (φωτο) υποστηρίζει ότι η μεγάλη καθυστέρηση στην επιχείρηση απόδρασης έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο: «Είχαμε κανονίσει να ξεκινήσουμε στις 04:00 αλλά τελικά καθυστερήσαμε τέσσερις ώρες. Αυτό δημιούργησε πολλά προβλήματα. Το ΝΑΤΟ μας χτύπησε ενώ κινούμασταν. Δεν πέτυχαν το δικό μας όχημα στο οποίο όμως άνοιξαν οι αερόσακοι και η μηχανή έσβησε. Ο Καντάφι τραυματίστηκε ελαφρά από τα τζάμια που έσπασαν. Έπρεπε να βρούμε άλλο αυτοκίνητο. Βγήκαμε έξω και η επίθεση συνεχιζόταν. Βλέπαμε ανθρώπους να είναι τραυματισμένοι και άλλοι να έχουν εγκαύματα. Τελικά αποφασίσαμε να συνεχίσουμε με τα πόδια και φτάσαμε σε ένα σπίτι. Εκεί, ο Καντάφι καθόταν με κράνος και αλεξίσφαιρο γιλέκο. Είχε μαζί του ένα πολυβόλο και ένα πιστόλι. Στις 19 Οκτωβρίου ο Μουτασίμ είπε ότι θα πάρει μια ομάδα και θα προσπαθήσει να βρει τρόπο διαφυγής. Τελικά τον συνέλαβαν μέσα σε λίγες ώρες και τον εκτέλεσαν. Δεχόμασταν πυκνά πυρά και έπρεπε να φύγουμε από εκεί. Κρυβόμασταν πίσω από τσιμεντένιους τοίχους. Ο Καντάφι και μια ομάδα δέκα ατόμων έτρεξαν και μπήκαν σε έναν αγωγό που βρισκόταν κάτω από τον δρόμο. Όταν προσπαθήσαμε να φύγουμε δέχθηκα θραύσματα από όλμο. Έχασα τις αισθήσεις μου και όταν ξύπνησα βρισκόμουν σε ένα νοσοκομείο».
«Είχε παραιτηθεί...»
Μέσα στον αγωγό μαζί με τον Λίβυο ηγέτη βρισκόταν και ο προσωπικός του οδηγός, Χουνεΐς Νασρ. Συνελήφθη από τους αντάρτες. «Παντού ακούγαμε εκρήξεις. Οι αντάρτες έρχονταν για εμάς. Δεν φαινόταν να έχει φοβηθεί αλλά δεν ήξερε τι να κάνει. Πρώτη φορά τον έβλεπα έτσι. Δεν ένιωθε έκπληξη που πλησίαζαν αλλά φαινόταν να έχει παραιτηθεί. Βγήκε έξω από το αγωγό και εγώ έμεινα μέσα. Δεν μπορούσα να βγω. Ήταν ένα τεράστιο πλήθος μαχητών. Ο Καντάφι πλέον ήταν απλά ένας άντρας μέσα στους πολλούς. Οι αντάρτες φώναζαν το όνομα του».
Η Λιβύη μετά τον
Καντάφι
Δέκα χρόνια μετά το λιντσάρισμα και την εκτέλεση του Μουαμάρ Καντάφι η Λιβύη είναι μια διαλυμένη χώρα. Εμφύλιες διαμάχες, μισθοφόροι, τζιχαντιστές και παρεμβάσεις από άλλα κράτη έχουν δημιουργήσει ένα καταστροφικό μείγμα. «Η Λιβύη ουσιαστικά δεν έχει εθνική συνείδηση, αποτελείται από φυλές με διαφορετική κουλτούρα και συμφέροντα. Ο Καντάφι ήταν ουσιαστικά κάτι σαν συγκολλητική ουσία που διατηρούσε τη συνοχή αυτού του ανομοιογενούς μείγματος. Τη διατηρούσε βέβαια έχοντας επιβάλει ένα καθεστώς τρόμου και εκμετάλλευσης. Όταν όμως η συγκολλητική ουσία χάθηκε τα πάντα κατέρρευσαν» αναφέρουν αναλυτές. Στην αυτοβιογραφία του ο Μπαράκ Ομπάμα παραδέχεται ότι η υποστήριξη που προσέφερε στους αντάρτες για να ρίξουν τον Καντάφι δεν είχε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Παραδέχεται ότι η πτώση ενός βίαιου καθεστώτος δεν εξασφαλίζει και μια δημοκρατική επόμενη ημέρα ειδικά όταν μιλάμε για χώρες οι οποίες δεν λειτουργούν με τα δεδομένα του Δυτικού Κόσμου. Πολλοί είναι εκείνοι που πλέον υποστηρίζουν ότι ο Καντάφι έπρεπε να παραμείνει στην εξουσία της Λιβύης, άποψη βέβαια που δεν συμμερίζονται όσοι φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και έχασαν συγγενείς και φίλους από το καθεστώς.