Ένας οικονομολόγος προσπαθεί να δώσει απάντηση στο ερώτημα όλων
Ο πλανήτης βιώνει ήδη το τελευταίο διάστημα μια παγκόσμια κρίση
ενέργειας και ακρίβειας, ενώ τα πράγματα αναμένεται να γίνουν ακόμα χειρότερα τους
επόμενους μήνες. Πώς φτάσαμε όμως ως εδώ και γιατί τα πάντα αυξάνονται συνεχώς;
Ο οικονομολόγος Τάιλερ Κόουεν με ένα άρθρο του στο Bloomberg προσπαθεί
να απαντήσει.
«Τα άσχημα νέα είναι ότι τα προβλήματα που έχουν
παρουσιαστεί στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού είναι πιο επίμονα και πιο σοβαρά
από ό,τι πιστεύαμε αρχικά.
Τα ακόμα πιο άσχημα νέα είναι ότι δεν υπάρχει μόνο ένας
λόγος γι’ αυτό και έτσι δεν υπάρχει και καμία απλή συνταγή για διορθωθούν τα
πράγματα. Και το ακόμη χειρότερο νέο είναι ότι κανείς δεν ξέρει πραγματικά πότε
θα βελτιωθεί η κατάσταση.
Τα καλά νέα; Είναι τουλάχιστον δυνατό να γράψει κανείς ένα
άρθρο για να παρουσιάσει με συντομία πώς έχουμε φτάσει ως εδώ.
Ορισμένα νευραλγικά κέντρα της παγκόσμιας οικονομίας έχουν
πληγεί από ένα μείγμα Covid και κακοτυχίας, ειδικά τους τελευταίους μήνες του
2021. Οι μεταφορές, η ενέργεια και τα υψηλής ποιότητας τσιπ αντιμετωπίζουν
ταυτόχρονα μεγάλα προβλήματα, για λόγους ναι μεν ξεχωριστούς αλλά από την άλλη
συνδεδεμένους μεταξύ τους.
Οι μεταφορές
Ας ξεκινήσουμε με τις μεταφορές. Ορισμένα κινεζικά λιμάνια
έχουν βγει εκτός λειτουργίας ή λειτουργούν με μειωμένη χωρητικότητα λόγω του
Covid, ωστόσο αυτό δεν είναι ούτε κατά προσέγγιση το μόνο πρόβλημα.
Η μεγάλη αύξηση της ζήτησης σε διαρκή αγαθά έχει ασκήσει
μεγάλη πίεση στις εταιρείες εμπορευματοκιβωτίων (κοντέινερ), τα πλοία και τα
λιμάνια σε όλο τον κόσμο. Η τιμή των εμπορευματοκιβωτίων έχει εκτοξευθεί και
ενδεχομένως να έχει αυξηθεί ακόμα και πάνω από 10 φορές σε σχέση με πριν από
δύο χρόνια. Με λίγα λόγια, ένα μεγάλο μέρος του διεθνούς εμπορίου έχει
επιβραδυνθεί σημαντικά, ενώ ένα κομμάτι του δεν είναι πλέον καν κερδοφόρο.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι υπηρεσίες οι οποίες σχετίζονται
με τις μεταφορές έχουν περιοριστεί καθώς οι τιμές διατηρούνται χαμηλές. Ορισμένες
φορές οι τιμές δεν αυξάνονται από τη μια ίσως για να μην χαθούν οι «πιστοί»
πελάτες ή ίσως επειδή οι πωλητές αμφιβάλλουν για το κατά πόσο η εκτόξευση της ζήτησης
θα αποδειχθεί μόνιμη. Ακόμη κι έτσι, το αποτέλεσμα είναι ότι πολλές συναλλαγές
απλώς δεν εκτελούνται εγκαίρως.
Πολλοί προμηθευτές απαιτούν να πραγματοποιούνται οι διεθνείς
συναλλαγές μεταφορών για να ολοκληρώσουν την παραγωγή και τη διανομή των αγαθών
και των υπηρεσιών τους. Έτσι, τώρα έχουν «κολλήσει».
Επιπλέον, οι εργασίες στα λιμάνια και οι συναφείς τοπικές
μεταφορές απαιτούν επίπονη εργασία. Ωστόσο, πολλά μέρη του κόσμου
αντιμετωπίζουν έλλειψη εργατικού δυναμικού, καθώς οι άνθρωποι δεν είναι
σίγουροι πώς να αναδιαμορφώσουν το εργασιακό τους μέλλον μετά την εποχή Covid ή
σε ορισμένες περιπτώσεις τα κρατικά επιδόματα πιθανόν να τους αποτρέπουν από το
να εργαστούν. Αυτό προσθέτει περαιτέρω καθυστερήσεις στα εμπορικά δίκτυα.
Μια τυπική απάντηση της αγοράς θα μπορούσε να είναι η
παραγωγή περισσότερων κοντέινερ (είναι πιο δύσκολο και πιο χρονοβόρο να αυξηθεί
ο αριθμός των πλοίων ή των λιμανιών). Κάτι τέτοιο όμως θα χρειαζόταν
περισσότερη εργασία ακριβώς από τα εμπορικά και μεταφορικά δίκτυα που σήμερα
ήδη δυσλειτουργούν.
Καθώς εκτυλίσσεται όλη αυτή η κατάσταση, τα αποθέματα μειώνονται
κι αυτό σημαίνει ότι η παγκόσμια οικονομία γίνεται όλο και λιγότερο χαλαρή.
Το πρόβλημα της ενέργειας
Από την άλλη, υπάρχουν και τα παγκόσμια ενεργειακά
προβλήματα, τα οποία έχουν βαθύτερες ρίζες. Πολλές χώρες επιδιώκουν εδώ και
καιρό τη μετάβαση σε πιο πράσινες μορφές παραγωγής ενέργειας, χωρίς όμως πρώτα
να έχουν εξασφαλίσει επαρκείς εναλλακτικές λύσεις. Η Ιαπωνία και η Γερμανία
αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τις επενδύσεις τους στην πυρηνική ενέργεια και -
πιο πρόσφατα - η Κίνα παρουσίασε ελλείψεις στην ενέργεια.
Τα παγκόσμια ενεργειακά δίκτυα φαινόταν να λειτουργούν
αρκετά ικανοποιητικά πριν από έναν χρόνο, καθώς ωστόσο η μετα-Covid ανάκαμψη
προχωρούσε, η παροχή φυσικού αερίου δεν ήταν επαρκής για να καλύψει τη νέα
ζήτηση. Η παραγωγή φυσικού αερίου και η εξερεύνηση για νέα κοιτάσματα μειώθηκαν
στις αρχές της πανδημίας, ωστόσο η ζήτηση μετά την ανάκαμψη ήταν ισχυρότερη και
ταχύτερη απ’ ό,τι περίμενε ο τομέας της ενέργειας. Έτσι, στο Ηνωμένο Βασίλειο,
οι τιμές του φυσικού αερίου έχουν αυξηθεί κατά 700% τον τελευταίο χρόνο, ενώ η
Ευρώπη αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να μην έχει αρκετές ενεργειακές προμήθειες για
τον ερχόμενο χειμώνα.
Φυσικά, η ενέργεια είναι απαραίτητη για την παραγωγή πολλών
άλλων αγαθών και υπηρεσιών. Αυτό λοιπόν δημιουργεί ακόμα ένα κύμα συνεπειών.
Και εάν τα δίκτυα ενέργειας και διεθνούς εμπορίου δεν λειτουργούν καλά, πολλά
άλλα τμήματα της οικονομίας μοιραία θα δυσλειτουργούν.
Τα τσιπ που όλοι
αναζητούν
Ένας επιπλέον προβληματικός τομέας είναι η παραγωγή των
υψηλής ποιότητας ημιαγωγών (τσιπ). Η παγκόσμια οικονομία ήταν ήδη υπερβολικά
εξαρτημένη από μόνο δύο χώρες για τον εφοδιασμό της σε τσιπ - την Ταϊβάν και τη
Νότια Κορέα.
Δείτε επίσης ΕΔΩ: Το... βρόμικο μυστικό πίσω από τα τσιπάκια
Τότε συνέβησαν τρία πράγματα: τα εργοστάσια τσιπ έκλεισαν
κατά τη διάρκεια του lockdown, μια σειρά από απρόσμενες φυσικές καταστροφές
έπληξαν την παραγωγή τσιπ και τέλος η ζήτηση αυξήθηκε καθώς οι καταναλωτές
ζητούσαν όλο και περισσότερα διαρκή αγαθά, όπως αυτοκίνητα και συσκευές. Μέχρι στιγμής,
η παραγωγή αυτοκινήτων περιορίζεται σοβαρά από τη μειωμένη διαθεσιμότητα των
τσιπ, κάτι που αποτελεί έναν από τους λόγους που οι τιμές καινούργιων και
μεταχειρισμένων αυτοκινήτων παραμένουν τόσο υψηλές.
Το αποτέλεσμα της κατάστασης
Έτσι, από τη μία πλευρά της εξίσωσης βρίσκονται οι
καθυστερήσεις στο εμπόριο, οι καθυστερήσεις στις εισαγωγές, το υψηλότερο κόστος
συναλλαγών και μεταφορών, οι πολύ υψηλότερες τιμές ενέργειας και οι ελλείψεις
σε τσιπ. Από την άλλη βρίσκονται οι Αμερικανοί και Ευρωπαίοι καταναλωτές, οι
οποίοι εξοικονόμησαν τεράστια χρηματικά ποσά κατά τη διάρκεια του 2020 και των
αρχών του 2021 και τώρα τα ξοδεύουν.
Αυτός ο συνδυασμός έχει τροφοδοτήσει τον πληθωρισμό των
τιμών. Η ζήτηση κατακλύζει την αγορά και η προσφορά δεν μπορεί να την
εξυπηρετήσει. Και δεν είναι ένα μόνο πρόβλημα το οποίο θα μπορούσε να έχει μια
εύκολη, άμεση λύση, αλλά μια σειρά αλληλοσυνδεόμενων προβλημάτων οικονομικού
χάους και καθυστερήσεων.
Τα προβλήματα με την αλυσίδα εφοδιασμού θα ρυθμιστούν κάποια
στιγμή, παρόλο που κανείς δεν μπορεί να πει με ασφάλεια πότε θα γίνει αυτό. Στο
μεταξύ, οι προμηθευτές και οι διανομείς - καθώς και οι καταναλωτές - μπορούν να
νιώσουν μια μικρή παρηγοριά από το γεγονός ότι βρίσκονται στο επίκεντρο και ζουν
και –ας ελπίσουμε- ότι θα επιβιώσουν σε ένα άνευ προηγουμένου «μπάχαλο» που δεν
έχει όμοιό του στην πρόσφατη ιστορία.