Πώς ένα σύνθημα που έγραψαν μαθητές σε έναν τοίχο αποτέλεσε τον καταλύτη για την εξέγερση στη Συρία. Δέκα χρόνια μετά είναι μια ρημαγμένη χώρα και η... παιδική χαρά εξτρεμιστών, μισθοφόρων και ξένων αυταρχικών κυβερνήσεων
Τον Μάρτιο του 2011 έναν επαναστατικός άνεμος σάρωνε τον αραβικό κόσμο. Τυνησία και Αλγερία είχαν κάνει την αρχή και ακολούθησε το μεγάλο ξέσπασμα στην Αίγυπτο. Οι απλοί πολίτες ένιωθαν για πρώτη φορά ότι μπορούσε πραγματικά κάτι να αλλάξει καθώς πέραν από την μαζικότητα και τον παλμό των διαδηλώσεων οι ΗΠΑ και πολλές ισχυρές ευρωπαϊκές χώρες έκλειναν το μάτι στους εξεγερμένους. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο ένα κλίμα αλλαγής άρχισε να γεννιέται και στη Συρία. Από το 1971 τη χώρα διοικούσε η οικογένεια Άσαντ. Αρχικά ο Χαφέ αλ Άσαντ και στη συνέχεια ο γιος του Μπασάρ.
Αρχικά οι «δειλές» διαδηλώσεις με λιγοστό κόσμο έδειχναν πως δεν υπάρχει η δυναμική για να ταρακουνηθεί το καθεστώς. Τα δεδομένα όμως άλλαξε ένα σύνθημα που έγραψαν μαθητές στην μάντρα ενός σχολείου. Η αγριότητα και η αλαζονεία των αρχών εξόργισαν τον λαό και η... φωτιά ξέσπασε. Δέκα χρόνια μετά έχει κάψει τους πάντες, εξεγερμένους και καθεστωτικούς.
Το σύνθημα
«Ήταν Φεβρουάριος και έκανε κρύο. Τότε ήμουν 14 ετών. Βρήκαμε μια κόκκινη μπογιά και γράψαμε το σύνθημα στον τοίχο» θυμάται ο Ομάρ, μέλος της ομάδας των μαθητών που έγραψαν τον τοίχο του σχολείου στην πόλη Νταραά. Το σύνθημα έλεγε «Είναι η σειρά σου γιατρέ». Αναφερόταν στον Μπασάρ αλ Άσαντ ο οποίος είχε σπουδάσει οφθαλμίατρος.
Σε μια άλλη περίοδο οι μαθητές θα «γλίτωναν» με μια μικρή τιμωρία ή ένα χαστούκι. Τα γεγονότα όμως σε άλλες αραβικές χώρες είχαν κάνει το κλίμα τεταμένο και το καθεστώς... προσεκτικό.
Ο Γιακούμπ, ο οποίος ήταν επίσης μέλος της παρέας που έγραψε το σύνθημα, θυμάται: «Ήταν κάτι σαν αστείο για εμάς. Δεν το σκεφτήκαμε πολύ και πληρώσαμε το τίμημα για αυτό». Αντίθετα με τον Ομάρ αυτός συνελήφθη.
Τα γεγονότα των συλλήψεων δεν αμφισβητούνται από κανένα. Οι αρχές εξαπέλυσαν κυνηγητό και έπιασαν τα περισσότερα παιδιά. Τα κράτησαν για εβδομάδες με σκοπό να ομολογήσουν ότι έκαψαν ένα περίπτερο. Ο Γιακούμπ υποστηρίζει ότι κοιμόταν γυμνός σε ένα στρώμα στο πάτωμα του κελιού, τον κρεμούσαν για ώρες από τα χέρια και του έκαναν ηλεκτροσόκ. «Ήθελαν να ομολογήσω ότι έκαψα το περίπτερο. Τους άκουσα πολλές φορές να ψιθυρίζουν μεταξύ τους ότι οι εντολές είχαν έρθει από τον Ατέφ Νατζίμπ» θυμάται. Ο Νατζίμπ ήταν εξάδελφος του Άσαντ και διοικητής της ασφάλειας της Νταραά.
H αλήθεια για το ποια ήταν τα κίνητρα των παιδιών και το τι ακριβώς συνέβη κατά την κράτηση τους έχει μπλεχτεί πλέον μέσα στην προπαγάνδα των δύο αντιμαχόμενων πλευρών. Οι καθεστωτικοί υποστηρίζουν ότι τα παιδιά ήταν πολιτικοποιημένα και είχαν κάψει ένα περίπτερο λίγες μέρες πριν (υπήρξε τέτοιο περιστατικό αλλά δεν έχει αποδεχθεί ότι συμμετείχαν τα συγκεκριμένα παιδιά). Η αντιπολίτευση από την άλλη τονίζει ότι ήταν απλά μαθητές που είχαν παρασυρθεί από το κλίμα της εποχής. Οι αρχές ισχυρίζονται ότι ναι μεν τα πίεσαν να ομολογήσουν αλλά δεν τα βασάνισαν, οι εξεγερμένοι μιλούν για φρικτά βασανιστήρια.
Μια ιστορία που επίσης κυκλοφόρησε εκείνη την εποχή στην Νταραά είναι πως οι γονείς των μαθητών συναντήθηκαν με τον Νατζίμπ. Του ζήτησαν να ελευθερώσει τα παιδιά και αυτός τους απάντησε: «Να τα ξεχάσετε. Να πάτε σπίτια σας και να κάνετε άλλα παιδιά. Αλλιώς θα στείλω τους άντρες μου να αφήσουν εγκύους τις γυναίκες σας».
Το ξέσπασμα
Ό,τι και να ειπώθηκε το δεδομένο είναι ότι τα παιδιά είχαν συλληφθεί και κακοποιηθεί για ένα σύνθημα. Η οργή στην πόλη ξεχείλιζε και ξέσπασε στους δρόμους της. Πριν από τα γεγονότα με το σύνθημα η Νταραά θεωρούνταν μια πόλη του Άσαντ. Πολλά ισχυρά μέλη της είχαν δεσμούς με την κυβέρνηση και τον στρατό, ενώ υπήρχαν και οι οικογένειες που συνδέονταν απευθείας με τον ηγέτη της χώρας.
Στο κεντρικό τέμενος της πόλης ο ιμάμης, ο οποίος μιλούσε μόνιμα υπέρ του Άσαντ, πλέον στο κήρυγμα του τού ασκούσε κριτική. Μετά την προσευχή κόσμος άρχισε να συγκεντρώνεται στους δρόμους και να ζητά να ελευθερωθούν όλα τα παιδιά. Το πλήθος μεγάλωνε, κόσμος έβγαινε από τα σπίτια του και ενσωματωνόταν στη διαδήλωση.
«Νόμιζα ότι ο κόσμος θα είναι εναντίον μας και θα μας θεωρεί απλά ανόητα παιδιά. Τελικά όμως έβλεπαν το σύνθημα στο τοίχο σαν κάτι ηρωικό και γενναίο» λέει ο Ομάρ.
Οι διαδηλώσεις έγινε πλέον καθημερινό φαινόμενο. Η αστυνομία απάντησε αρχικά με δακρυγόνα και πλαστικές σφαίρες. Γρήγορα ακολούθησαν πραγματικά πυρά και ελεύθεροι σκοπευτές εμφανίστηκαν στις ταράτσες. Σε κάθε διαδήλωση υπήρχαν θύματα αλλά ο κόσμος συνέχιζε να βγαίνει στους δρόμους. Στις αρχές Απριλίου ο Άσαντ έστειλε τανκ. Για δέκα μέρες η πόλη βρισκόταν υπό πολιορκία. Τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι 244 πολίτες και 81 στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους
Τον Ιούνιο το CNN αποκάλυψε ένα βίντεο από προάστιο της Νταραά. Το είχε τραβήξει χωρίς να τον αντιληφθούν ένας νοσηλευτής, ο Ισμαέλ. Εκεί εμφανιζόταν μια ιατρική ομάδα να έχει εντοπίσει έναν μαζικό τάφο. Οι αρχές είχαν θάψει εκεί περίπου 20 άτομα που είχαν εκτελέσει. Οι εικόνες προκάλεσαν παγκόσμια οργή.
Δέκα χρόνια μετά, η Νταραά ελέγχεται απόλυτα από το καθεστώς. Όλοι συμφωνούν πως τα γεγονότα στην πόλη τον Μάρτιο του 2011 έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στο να ξεσπάσει η εξέγερση σε κάθε μεγάλη πόλη της Συρίας. Χωρίς την Νταραά δεν θα ακολουθούσε μαζική εξέγερση. Ο κόσμος ένιωσε ότι ο Άσαντ ξεπέρασε κάθε όριο, ένιωσε ταπεινωμένος και ξέσπασε.
Δέκα χρόνια μετά
Σήμερα η Συρία παραμένει ένα ρημαγμένο κράτος. Ο Άσαντ έχει ουσιαστικά επικρατήσει αλλά με τεράστιο τίμημα. Είναι μια μαριονέτα των δυνάμεων που τον βοήθησαν να καταστείλει την εξέγερση και να αλλάξει υπέρ του την ισορροπία δυνάμεων. Κομμάτια της χώρας ελέγχονται από την Τουρκία, τις κουρδικές δυνάμεις και τους εναπομείναντες θύλακες του ISIS. Η αντιπολίτευση έχει συμπιεστεί και κατακερματιστεί. Κάποιοι ενσωματώθηκαν σε εξτρεμιστικές οργανώσεις, κάποιοι έγιναν μισθοφόροι των Τούρκων και πολεμούν όπου τους στείλουν (Λιβύη, Αζερμπαϊτζάν). Ένα μικρό κομμάτι παραμένει πιστό στον αρχικό στόχο και ελπίζει.
Το Ιράν, ένας βασικός παράγοντας της επικράτησης του Άσαντ έχει μετατρέψει τη Συρία σε κέντρο επιχειρήσεων και βάση για τα σχέδια του κατά του Ισραήλ και των σουνιτών του Ιράκ. Πάνω απ' όλους όμως βρίσκεται η Ρωσία, η οποία μετά και την αποχώρηση των Αμερικανών, υπαγορεύει στον Άσαντ τον δρόμο που πρέπει να ακολουθεί για να κρατηθεί στην εξουσία. Χαρακτηριστικότερη όλων η αντίδραση του καθεστώτος στην τουρκική εισβολή. Τα στρατεύματα του Ερντογάν μπήκαν στην χώρα με τις ευλογίες της κυβέρνησης Τραμπ και συνάντησαν ελάχιστη αντίσταση από τον Άσαντ με ρωσική υπόδειξη.
Τελικά το μεγάλο θύμα είναι, ως συνήθως. ο λαός που ξεκίνησε
μια εξέγερση για μια χώρα πιο δημοκρατική και μια ζωή πιο ελεύθερη. Όσοι
επέζησαν από τον πόλεμο και το ISIS
είτε πήραν τον δρόμο της προσφυγιάς, είτε ανέχονται και πάλι το καθεστώς, είτε
πολεμούν για έναν ουσιαστικά χαμένο σκοπό.