Στο Αφγανιστάν οι γυναίκες συνεχίζουν να μην έχουν πρόσβαση στη γνώση. Ένα κορίτσι όμως έγραψε ιστορία δίνοντας νέα δυναμική στη μάχη των γυναικών για την εκπαίδευση
Ένα νεαρό κορίτσι διέπρεψε στις εισαγωγικές εξετάσεις για την είσοδο στο Πανεπιστήμιο της χώρας και σημείωσε τους καλύτερους βαθμούς μεταξύ 200.000 περίπου μαθητών που εξετάστηκαν την φετινή χρονιά. Το φύλο της μαθήτριας δεν θα αποτελούσε είδηση στην Ελλάδα, ωστόσο στο Αφγανιστάν μοιάζει με… κοσμοϊστορικό γεγονός!
Η 18χρονη Σάμσια Αλιζάντα, μια κόρη εργάτη ορυχείου,
κατάφερε αυτό που κανένα κορίτσι δεν έχει καταφέρει εδώ και πάρα πολλά χρόνια –
ίσως και ποτέ- στο Αφγανιστάν, μια χώρα όπου η πρόσβαση των κοριτσιών στην
εκπαίδευση είναι τις περισσότερες φορές αδύνατη, αν όχι απαγορευμένη. Είναι η
μαθήτρια που στις φετινές εισαγωγικές εξετάσεις έγραψε τους μεγαλύτερους
βαθμούς από κάθε άλλο μαθητή.
Πρώτη παρά τις αντιξοότητες
Το 2018 ένας βομβιστής αυτοκτονίας του ISIS ανατινάχτηκε σε ένα σχολείο στην
πρωτεύουσα της χώρας, την Καμπούλ, το οποίο προετοίμαζε μαθητές για τις
εισαγωγικές εξετάσεις στα πανεπιστήμια της χώρας. Εκεί φοιτούσε και η Αλιζάντα,
η οποία προετοιμαζόταν για να εξεταστεί με όνειρο να μπει στο Πανεπιστήμιο και
έμεινε ξαφνικά χωρίς σχολείο. Δύο χρόνια μετά η Αλιζάντα δεν τα έβαλε κάτω και
όχι μόνο έδωσε φέτος τις εξετάσεις, αλλά σημείωσε τους μεγαλύτερους βαθμούς
μεταξύ των διαγωνισθέντων. Έτσι, έγινε κάτι πραγματικά σπάνιο στο Αφγανιστάν:
ένα αριστούχο κορίτσι, την οποία πολλοί πλέον βλέπουν σαν μια πραγματική ηρωίδα.
Τώρα, η Αλιζάντα ετοιμάζεται να γίνει γιατρός.
«Το Αφγανιστάν είναι περήφανο για σένα», έγραψε στο Twitter ο εκδότης της
ιστοσελίδας Etilaatroz,
Χακίντ Καρίμι, όπου παρουσιάστηκε η ιστορία της Αλιζάντα. Ο ίδιος τόνισε ότι η
Αλιζάντα «είναι ένα παράδειγμα ανθρώπου που δεν τα παράτησε και αναδύθηκε από
τις στάχτες».
«Ο πατέρας της είναι εργάτης ορυχείου και βρίσκεται κάτω από
ένα βουνό. Όταν ακούσει τα νέα για την κόρη του, το βάρος του βουνού θα του
φανεί σαν πούπουλο», έγραψε ο δημοσιογράφος Ζάκι Νταριάμπ.
Η Αλιζάντα μίλησε στο Etilaatroz και όπως ανέφερε η ίδια φοιτούσε δωρεάν στο σχολείο
προετοιμασίας Mawdud Academy
καθώς είχε πάρει υποτροφία – μια πρώτη απόδειξη των ικανοτήτων της. Όταν όμως
συνέβη η επίθεση από το ISIS
το 2018 που κατέστρεψε το σχολείο της, βρέθηκε σε απόγνωση. Ο βομβιστής
αυτοκτονίας είχε πυροδοτήσει τα εκρηκτικά του μέσα σε μια τάξη σκοτώνοντας πάνω
από 40 μαθητές και τραυματίζοντας πολύ περισσότερους. Πολλοί από τους μαθητές
τάφηκαν στη συνέχεια μαζί σε ένα νεκροταφείο σε λόφο της Καμπούλ. Ο Καρίμι, ο
εκδότης, τους χαρακτήρισε «μάρτυρες της γνώσης».
Η έκρηξη ήταν τόσο δυνατή που η σκεπή του κτιρίου διαλύθηκε
και τα μαθήματα σταμάτησαν. Όμως όταν το σχολείο επισκευάστηκε, οι δάσκαλοι
παρότρυναν την Αλιζάντα να επιστρέψει.
Η ίδια λέει πως ήξερε ότι θα τα καταφέρει στις εξετάσεις,
αλλά δεν περίμενε να τερματίσει πρώτη. Πιστεύει ότι αυτή τη διάκριση θα έπρεπε
να έχει κερδίσει μια άλλη νεαρή γυναίκα, η Ραχίλα, η οποία όμως σκοτώθηκε στην
επίθεση του 2018. «Αλλά δυστυχώς σήμερα είναι στον τάφο μαζί με όλα τα όνειρά
της. Είναι πολύ επώδυνο», τονίζει η Αλιζάντα.
Η Αλιζάντα δεν ήταν στο σπίτι της όταν ανακοινώθηκαν στις
ειδήσεις τα αποτελέσματα των εξετάσεων, κάτι που αποτελεί εθνική είδηση στο
Αφγανιστάν. «Η μητέρα μου μού τηλεφώνησε και μου είπε ότι τερμάτισα πρώτη στις
εξετάσεις. Γύρισα σπίτι και αγκάλιασα την μητέρα μου πολύ σφιχτά. Αυτή είναι
μια από τις στιγμές που δεν θα ξεχάσω ποτέ, επειδή το χαμόγελο που είδα στο
πρόσωπο της μητέρας μου έβγανε από τα βάθη της καρδιάς της».
Η Αλιζάντα αναφέρει ότι ο πατέρας της δουλεύει στα ορυχεία του βορρά, ωστόσο φρόντισε η οικογένεια να μετακομίσει στην Καμπούλ, ώστε η κόρη του να μην χάσει την ευκαιρία να μορφωθεί σωστά.
«Είναι το αίσθημα της ευθύνης μου απέναντι στην οικογένειά
μου που με έφερε σε αυτήν την θέση. Τώρα το όνειρό μου είναι να σπουδάσω
ιατρική και να υπηρετήσω τον λαό του Αφγανιστάν», αναφέρει στο Reuters μιλώντας στο
τηλέφωνο.
Ιστορικές
διαπραγματεύσεις
Η επιτυχία της Αλιζάντα συμπίπτει με τις ιστορικές
διαπραγματεύσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη μεταξύ της κυβέρνησης του Αφγανιστάν
και των Ταλιμπάν, οι οποίοι όσο βρίσκονταν στην εξουσία (1996-2001) είχαν
απαγορεύσει την εκπαίδευση των γυναικών. Οι διαπραγματεύσεις ξεκίνησαν στις 12
Σεπτεμβρίου και αναμένεται να θέσουν τέλος σε τέσσερις σχεδόν δεκαετίες
διαμάχης δίνοντας στους Ταλιμπάν πολιτικό ρόλο στο Αφγανιστάν.
Ωστόσο, πολλές Αφγανές φεμινίστριες φοβούνται ότι τα
δικαιώματά τους που κατακτήθηκαν τόσο δύσκολα κινδυνεύουν, καθώς οι διαπραγματευτές
προσπαθούν να βρουν τρόπους για να υποβιβάσουν τα κεκτημένα της επανάστασής
τους. Ενδεικτικό είναι ότι μόνο οι τέσσερις από τους 21 διαπραγματευτές της
κυβέρνησης είναι γυναίκες.
«Χρειαζόμαστε περισσότερες γυναίκες στη συζήτηση», λέει η Ζαρίφα
Γκαφάρι, η δήμαρχος της Μαϊντάν Σαρ, μιας πόλης νότια της Καμπούλ. «Χρειαζόμαστε
περισσότερες φωνές στη συζήτηση». Η ίδια υποστηρίζει ότι η ιστορία της Αλιζάντα
ίσως θυμίσει σε όσους συμμετέχουν στην διαπραγμάτευση για ποιο λόγο τα
δικαιώματα των γυναικών είναι τόσο σημαντικά. «Πρέπει να χρησιμοποιήσουμε κάθε
πιθανότητα», τονίζει.
Οι Ταλιμπάν υποστηρίζουν ότι έχουν αλλάξει και ότι είναι
πλέον πρόθυμοι να επιτρέψουν την μόρφωση των γυναικών, ωστόσο πολλοί φοβούνται
ότι αν η επιρροή τους αρχίσει να αυξάνεται και πάλι θα υπονομευτούν τα
δικαιώματα των γυναικών για ακόμα μια φορά.
Η ίδια η Αλιζάντα λέει ότι δεν θα αφήσει την πολιτική να μπει
εμπόδιο στις σπουδές της. «Έχω κάποιους φόβους ότι μπορεί οι Ταλιμπάν να
επιστρέψουν. Αλλά δεν χάνω την ελπίδα μου, γιατί τα όνειρά μου είναι μεγαλύτερα
από τους φόβους μου», τονίζει.
Αργή αλλαγή
Μέχρι και σήμερα, είκοσι σχεδόν χρόνια αφού οι Ταλιμπάν έφυγαν
από την εξουσία, υπολογίζεται ότι σχεδόν 3,7 εκατ. παιδιά σε όλο το Αφγανιστάν
ειδικά στις επαρχιακές περιοχές δεν έχουν πρόσβαση ούτε στη βασική εκπαίδευση. Από αυτά το 60% περίπου είναι κορίτσια. Αυτό
«μεταφράζεται» σε 2,2 εκατ. κορίτσια που μεγαλώνουν χωρίς καμία μόρφωση. Μάλιστα,
ακόμα και σε περιπτώσεις που τα κορίτσια καταφέρνουν να πάνε στο σχολείο, δεν
είναι σπάνιες οι επιθέσεις εναντίον τους από φανατικούς Ταλιμπάν. Κάθε χρόνο
καταγράφονται εκατοντάδες επιθέσεις μεταξύ άλλων και με οξύ σε κορίτσια που πηγαίνουν
σχολείο. Υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες έχουν δηλητηριάσει το νερό σχολείων
για κορίτσια ή έχουν επιτεθεί σε αυτά με χειροβομβίδες.
Ωστόσο, η αλλαγή είναι φανερό ότι έρχεται αν και με πολύ
αργά βήματα. Το 1999, όταν οι Ταλιμπάν βρίσκονταν στην εξουσία, κανένα κορίτσι δεν
φοιτούσε στα σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, ενώ στην πρωτοβάθμια
εκπαίδευση ήταν εγγεγραμμένα μόλις 9.000 κορίτσια. Το 2003 – δύο χρόνια μετά
την πτώση των Ταλιμπάν – 2,4 εκατ. κορίτσια είχαν ήδη εγγραφεί στα σχολεία της χώρας
και ως το 2013 αποτελούσαν το 35% των μαθητών.
Ένα βασικό πρόβλημα που εμποδίζει την μόρφωση των κοριτσιών
είναι ότι τα σχολεία που προορίζονται για κορίτσια στη χώρα είναι ελάχιστα
καθώς δεν υπάρχουν πολλές γυναίκες δασκάλες για να τα στελεχώσουν και στη χώρα
απαγορεύεται άντρες δάσκαλοι να διδάξουν κορίτσια. Στη χώρα υπάρχουν ελάχιστα
μεικτά σχολεία και τα υπόλοιπα είναι χωρισμένα βάσει φύλου. Από αυτά μόλις το
16% είναι σχολεία θηλέων και πολλά από αυτά έχουν άθλιες συνθήκες υγιεινής, ενώ
πολλά δεν είναι καν στεγασμένα. Έτσι πολλά κορίτσια αναγκάζονται να κάνουν
καθημερινά ολόκληρο ταξίδι για να μπορέσουν να μορφωθούν. Μερικά κορίτσια
αναφέρουν ότι στο δρόμο είναι πολύ συχνό να συναντήσουν από κλέφτες που μπορεί
να τα κλέψουν, να τα απαγάγουν ή να τα κακοποιήσουν μέχρι και Ταλιμπάν που
μπορεί να τις επιτεθούν ή να τις απειλήσουν ακριβώς επειδή πάνε σχολείο. Έτσι,
το πιο εύκολο για ένα κορίτσι είναι να μην πάει ποτέ στο σχολείο.
Από την άλλη υπάρχουν και οι οικογένειες όπως της Αλιζάντα
που μετακομίζουν σε άλλες πόλεις ή χωριά ώστε να διασφαλίσουν την εκπαίδευση
των παιδιών τους κάνοντας τα πάντα για να βρουν τα απαραίτητα χρήματα γι’ αυτό.
Ωστόσο, βαθιά ριζωμένα ήθη, κοινωνικοπολιτικοί παράγοντες,
παραδοσιακές αντιλήψεις και η φτώχεια όλα συνδυάζονται ώστε να υπονομεύεται η
εκπαίδευση των κοριτσιών στη χώρα. Εξάλλου, ένα μεγάλο ποσοστό των κοριτσιών συνεχίζουν
να παντρεύονται σε πολύ μικρή ηλικία με αποτέλεσμα να θεωρείται ότι η μόρφωσή τους
είναι «άχρηστη» και να παρατούν το σχολείο πολύ νωρίς. Υπολογίζεται ότι το 17%
των γυναικών έχει παντρευτεί πριν από τα 15 τους έτη, ενώ το 46% παντρεύτηκαν
πριν γίνουν 18. Σήμερα, υπολογίζεται ότι μόλις το 30% των Αφγανών γυναικών
είναι μορφωμένες, ενώ στους άντρες το ποσοστό αυτό φτάνει σχεδόν το 70%.
Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της κυβέρνησης και των Ταλιμπάν στοχεύουν να βάλουν ένα τέλος σε αυτές τις επιθέσεις κατά της μόρφωσης των γυναικών και η φεμινίστρια Ορζάλα Νεμάτ, θεωρεί ότι μπορεί να εξαχθεί ένα ακόμα μάθημα από την μάχη της Αλιζάντα να βγει πρώτη. Όπως λέει ανεξάρτητα από το τι θα κάνουν οι διαπραγματευτές της κυβέρνησης, «οι Ταλιμπάν δεν θα έχουν άλλη επιλογή από το να αποδεχθούν αυτήν την πραγματικότητα, ότι οι γυναίκες στο Αφγανιστάν πλέον στέκονται στα δικά τους πόδια», αναφέρει η Νεμάτ η οποία είναι επικεφαλής του think tank Afghanistan Research and Evaluation Unit.
Η ίδια η Νεμάτ παρέδιδε μυστικά μαθήματα σε κορίτσια την
δεκαετία του ’90, ένα «κρυφό σχολειό», την εποχή κατά την οποία είχαν την
εξουσία οι Ταλιμπάν. «Τώρα, οι Αφγανές γυναίκες είναι μέρος της δημόσιας ζωής.
Είναι μέρος του εκπαιδευτικού συστήματος. Και κανείς από τους Ταλιμπάν δεν
μπορεί να έρθει και να τους στερήσει αυτό που πρόκειται να επιτύχουν», τονίζει
η Νεμάτ.