Οι πατάτες, ο Κίσινγκερ και τα ελληνικά στις ΗΠΑ

Αστικοί μύθοι που διατηρούνται ολοζώντανοι στην ελληνική κοινωνία ακόμα και σήμερα

Ρωμαίοι, Κέλτες ή Γάλλοι; Κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά ποιοι είναι οι "εφευρέτες" της Πρωταπριλιάς. Οι εκδοχές για τη γέννηση του εθίμου της είναι πολλές και τι πιο ταιριαστό για μια μέρα που κυριαρχούν τα ψέματα και οι μύθοι. Στον ελλαδικό χώρο η Πρωταπριλιά ήρθε πριν την ίδρυση του ελληνικού κράτους και "γιορτάζεται" μέχρι τις μέρες μας.
Πέραν όμως της 1ης Απριλίου υπάρχουν όμως κάποιοι μύθοι που διατηρούνται ολοζώντανοι στην ελληνική κοινωνία. Έφερε τελικά ο Καποδίστριας τις πατάτες στην Ελλάδα, υπήρξε το Hellenic Quest και η Αμερική θα μπορούσε τελικά να μιλάει ελληνικά;

Ο Καποδίστριας και οι πατάτες

Είναι ευρέως διαδεδομένο το σενάριο ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας έφερε τις πατάτες στην Ελλάδα. Η ιστορία είναι διανθισμένη με το διάσημο πλέον τέχνασμα του Κυβερνήτη για να πείσει τους Έλληνες να φυτέψουν πατάτες.

Σύμφωνα με τον μύθο που εντοπίζεται πρώτη φορά σε ένα φυλλάδιο του 1912 με εντολή του Καποδίστρια ήρθαν από την Ιταλία χιλιάδες τόνοι πατάτας. Οι αντίπαλοι του είπαν στον κόσμο να μην πάρει πατάτες υποστηρίζοντας ότι ο Καποδίστριας «διά της αντιθρησκευτικής και ασεβούς πράξεώς του, τού να διδάξη την καλλιέργειαν της πατάτας, θα κάμη όλους τους Ορθοδόξους Χριστιανούς Αλούτερους», όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το κείμενο.

Τονίζεται ότι οι πατάτες βρίσκονταν στο λιμάνι της Αίγινας όπου και έγινε συλλαλητήριο με τον κόσμο να φωνάζει  «Κάτω ο προδότης! Κάτω ο Αλούτερος, ο οποίος με τις πατάτες του θα μας καταστρέψη το θρήσκευμα! Κάτω ο άθεος!»

Στο κείμενο του 1912 παρουσιάζεται για πρώτη φορά και το τέχνασμα σύμφωνα με το οποίο ο Καποδίστριας ανακοίνωσε ότι δεν σκόπευε να μοιράσει τις πατάτες και αντίθετα έβαλε φρουρούς να τις προσέχουν για να μην τις κλέψει κανείς. «Ιδιαιτέρως όμως είπεν εις αυτούς (φύλακες) να κάμουν πως δεν βλέπουν τους περιέργους παρατηρητάς των γεωμήλων και να αφήσουν αυτούς να κλέπτουν», τονίζεται.

Η συνέχεια είναι γνωστή. Ο κόσμος βλέποντας φύλακες θεώρησε ότι οι πατάτες είναι κάτι πολύτιμο και άρχισε να τις κλέβει.

«Μετ’ ολίγας ημέρας η προκυμαία εκενώθη! Τα γεώμηλα τα έφαγαν όλα οι Αιγηνίται, και συν τη εστιάσει εκείνων επείσθησαν ότι δεν έγιναν Αλούτεροι! Ο ίδιος κόσμος, όστις ήτο και κατά την κατά του Κυβερνήτου στάσιν, ο ίδιος εκείνος ήρχισε να κρούη τους κώδωνας των Εκκλησιών και εκάλει τους λοιπούς εις γενικήν συνάθροισιν, να διαδηλώσουν την ευγνωμοσύνη των προς τον Κυβερνήτην. Η κοσμοπλήμμυρα εκκινεί υπό τας ζητωκραυγάς και τα θούρια και ούτω έξωθι του ανακτόρου του Κυβερνήτου φθάνει: "Θέλουμε, πατέρα μας, πατάτες! Σώσε μας, πατέρα, και ας όψονται όσοι μας έβαλαν στα λόγια! ".

Προ τοιούτων παρακλήσεων δι ουρανομήκων κραυγών, ο Κυβερνήτης, εξελθών ένδακρυς, υπεσχέθη εις το πλήθος νέαν προμήθειαν γεωμήλων δια του ιδιαιτέρου του ταμείου! Συνεχώρησε τους πταίσαντας, διέλαμψεν η αλήθεια, και η καλλιέργεια των γεωμήλων ήρχισεν έκτοτε εν Ελλάδι», τονίζεται.

Ο μύθος λοιπόν πιθανότατα γεννήθηκε μέσα από αυτές τις αναφορές όμως η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Τα ιστορικά στοιχεία δείχνουν ότι στον ελλαδικό χώρο καλλιεργούνταν πατάτες πριν τον Καποδίστρια και ο Κυβερνήτης απλά συνέβαλε στη μεγαλύτερη διάδοση του φυτού.

Αναφορές μιλούν για καλλιέργεια "γεώμηλων" στα νησιά του Ιονίου πριν την επανάσταση ενώ υπάρχουν αναφορές και για άλλες μέρη της χώρας όπως η Αργολίδα. Η πραγματικότητα είναι όμως ότι ο Καποδίστριας προώθησε τη συστηματική καλλιέργεια της πατάτας. Αρχικά έφερε στην Αίγινα μια μεγάλη ποσότητα από τα Επτάνησα και μετά έκανε μια μεγάλη παραγγελία από το λιμάνι του Λίβερπουλ αλλά και την Αλεξάνδρεια. Ούτε αντιδράσεις υπήρξαν, ούτε αδιαφορία από τον κόσμο. Τον Μάιο του 1928 τα πρώτα χωράφια με πατάτες είχαν φυτρώσει στον Πόντο και την Αίγινα και ακολούθησε συστηματική καλλιέργεια σε μέρη όπως η Μεσσηνία και η Αργολίδα.

Τα ιστορικά στοιχεία δείχνουν λοιπόν ότι η πατάτα ήταν γνωστή στον ελλαδικό χώρο αλλά όχι διαδεδομένη. Το τέχνασμα του Καποδίστρια είναι μύθος και ο Κυβερνήτης εισήγαγε με μεγάλη ευκολία τη μαζική καλλιέργεια της πατάτας σε διάφορα μέρη της Ελλάδος. Παρόμοιοι μύθοι για τη διάδοση της πατάτας εμφανίζονται και σε άλλες χώρες όπως η Γαλλία.

Η δήλωση του Κίσινγκερ για τους Έλληνες

Εδώ και δεκαετίες κυκλοφορεί μια δήλωση που αποδίδεται στον πρώην υπουργό εξωτερικών των ΗΠΑ, Χένρι Κίσινγκερ και αφορά τους Έλληνες. Η δήλωση έχει αναπαραχθεί από εκατοντάδες ΜΜΕ και αναφέρει:

«Ο ελληνικός λαός είναι δυσκολοκυβέρνητος και γι’ αυτό πρέπει να τον πλήξουμε βαθιά στις πολιτισμικές του ρίζες. Τότε ίσως συνετισθεί. Εννοώ δηλαδή να πλήξουμε τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα πνευματικά και ιστορικά του αποθέματα, ώστε να εξουδετερώσουμε κάθε δυνατότητά του να αναπτυχθεί, να διακριθεί, να επικρατήσει, για να μη μας ενοχλεί στα Βαλκάνια, να μη μας παρενοχλεί στην Ανατολική Μεσόγειο, στη Μέση Ανατολή, κτλ. » είχε πει ο Χένρι Κίσινγκερ σύμφωνα με το μύθο. Η δήλωση φέρεται να είχε διατυπωθεί το 1994 σε εκδήλωση προς τιμήν του, στην Ουάσιγκτον. Ως πηγή αναφέρεται η εφημερίδα Turkish Daily News της 17/2/97 ενώ σύμφωνα με άλλες εκδοχές, ο Κίσινγκερ είχε κάνει τη συγκεκριμένη δήλωση τον Νοέμβριο του 1973. Η «δήλωση Κίσινγκερ» έγινε πολύ δημοφιλής την περίοδο της οικονομικής κρίσης ειδικά σε κύκλους και ΜΜΕ που μιλούσαν για παγκόσμια συνωμοσία κατά της χώρας μας.

Έρευνα για το θέμα έκανε ο δημοσιογράφος Γιάννης Μαρίνος που αρχικά είχε «υιοθετήσει» τη δήλωση. Ο Μαρίνος βρέθηκε στην Τουρκία και στα γραφεία της Turkish Daily News ενώ μίλησε και με τον ίδιο τον Κίσινγκερ. Προς αποκατάσταση της αλήθειας o κ.Μαρίνος γράφει στο Βήμα τα αποτελέσματα της έρευνας του. Το κείμενο αναφέρει: «Μολονότι ο κ. Κίσινγκερ δεν διακρίνεται για φιλικά αισθήματα προς την Ελλάδα και βαρύνεται για εχθρική πολιτική κατά της χώρας μας και της Κύπρου, δεν έχει προβεί ποτέ στην προαναφερθείσα δήλωση. Και αυτό μπορώ να το βεβαιώσω κατηγορηματικά, καθώς εγώ ο ίδιος που της έδωσα ευρεία δημοσιότητα με την υπογραφή «Κριτόβουλος» στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» διαπίστωσα τελικά ότι επρόκειτο για κατασκευασμένο από αγνώστους κείμενο για να ενοχοποιήσει τον αντιπαθή Αμερικανό διπλωμάτη.

Το δημοσίευμά μου εκείνο χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον από διακεκριμένους αρθρογράφους, όπως ο καθηγητής Χρήστος Γιανναράς, ο αείμνηστος Μάριος Πλωρίτης και ο τέως Πρόεδρος της Δημοκρατίας Χρ. Σαρτζετάκης με τον πιο ακραίο αρνητικό σχολιασμό. Αποτέλεσμα η αστραπιαία ένταξή του στο αντιαμερικανικό οπλοστάσιό μας ως και σήμερα.

Καθώς υπήρξαν αμφισβητήσεις της γνησιότητας του κειμένου, επιδόθηκα σε εμπεριστατωμένη διερεύνηση του θέματος και στις επαρχιακές εφημερίδες «Δικαίωμα» και «Χρόνος» που το είχαν πρωτοδημοσιεύσει και στην αγγλόγλωσση τουρκική εφημερίδα «Τurkish Daily Νews», από την οποία υποτίθεται ότι το αναδημοσίευσαν. Σε επιτόπια έρευνά μου στην Κωνσταντινούπολη με τη βοήθεια του εκεί συναδέλφου Άλκη Κούρκουλα, προέκυψε ότι στο φύλλο της 17.2.1997, όπου υποτίθεται ότι δημοσιεύθηκε η επίμαχη δήλωση, τίποτε σχετικό δεν υπήρχε. Κατόπιν αυτού έστειλα επιστολή στον κ. Κίσινγκερ ζητώντας του να επιβεβαιώσει ή να διαψεύσει τα αποδιδόμενα σε αυτόν ανθελληνικά σχόλια, που περιέχονταν σε ομιλία του σε εκδήλωση βράβευσής του. Μου απάντησε ως εξής: « Αγαπητέ κύριε Μαρίνο. Ευχαριστώ για την επιστολή σας.

Όσον αφορά το απόσπασμα που δημοσιεύσατε, ούτε τελετή βράβευσής μου υπήρξε, ούτε ομιλία μου και το προβαλλόμενο απόσπασμα είναι εξ ολοκλήρου αναληθές. Η όλη ιστορία είναι καθαρό εφεύρημα και αναμένω ότι θα προβείτε σε διόρθωση. Καθώς είσθε ο πρώτος που με πληροφορεί από πού προήλθε το δημοσιευθέν απόσπασμα, μόλις σήμερα είχα την ευκαιρία να προβώ σε διόρθωση προς την “Τurkish Daily Νews” και αυτό έπραξα. Ειλικρινά δικός σας. Χένρι Κίσινγκερ».

Το ίδιο έπραξα αμέσως κι εγώ με εκτενές κείμενο στον «Οικονομικό Ταχυδρόμο» στις 13.11.1997, με επιστολή μου στην «Καθημερινή» και με τηλεφωνήματα προς κάθε κατεύθυνση, καθώς η δήθεν δήλωση Κίσινγκερ είχε προκαλέσει και δημόσιες αντιπαραθέσεις, οξύτατες και υβριστικές μεταξύ κορυφαίων προσωπικοτήτων του τόπου. Δυστυχώς αγνοήθηκα. Το διαψευσθέν ως κείμενο Κίσινγκερ είχε εμπλουτίσει πια το οπλοστάσιο των αρεσκομένων σε συνωμοσιολογία Νεοελλήνων κατά της υπερδύναμης και των ανθελληνικών σχεδίων της (όχι πάντοτε αβάσιμων πάντως), άρεσε ως όπλο της αντιαμερικανικής φιλολογίας και υπήρξε γενική άρνηση να το εγκαταλείψουν.

Μάλιστα κι εγώ, που καλοπίστως δημοσίευσα την ανύπαρκτη ομιλία Κίσινγκερ, αντιμετωπίστηκα εχθρικά στην προσπάθειά μου να αποκαταστήσω την αλήθεια. Η συκοφαντία αυτή άρεσε και επαναλαμβανόμενη έγινε εθνικό κεκτημένο. Πολύ περισσότερο που δικαίωσε και τον πάντοτε λατρευόμενο στην Ελλάδα Λένιν, ο οποίος φέρεται ειπών πρώτος ότι «αν θέλεις να αλώσεις έναν λαό, κατάστρεψε τη γλώσσα του».

Τα ελληνικά παρ' ολίγον επίσημη γλώσσα των ΗΠΑ

Μάλλον δεν υπάρχει Έλληνας που να μην έχει ακούσει ποτέ για την περιβόητη ψηφοφορία που για μια μόνο ψήφο η ελληνική γλώσσα δεν κατέστη επίσημη γλώσσα των ΗΠΑ. Μάλιστα, στις διάφορες παραλλαγές του αστικού αυτού μύθου η ψήφος αυτή άνηκε σε κάποιον Εβραίο που όρισε τη μοίρα των Αμερικάνων και τους... ανάγκασε να μιλούν αγγλικά.

Η πραγματικότητα είναι ότι ποτέ δεν υπήρξε τέτοια ψηφοφορία και ποτέ δεν τέθηκε θέμα τα ελληνικά να γίνουν η επίσημη γλώσσα των ΗΠΑ.

Το ιστορικό γεγονός που αποτέλεσε τη βάση του μύθου είναι μια ψηφοφορία της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ του 1794. Μια ομάδα Γερμανών μεταναστών ζήτησε την μετάφραση ορισμένων νόμων στα γερμανικά και το θέμα τέθηκε προς ψήφιση. Η αίτηση αυτή απορρίφθηκε με 42 ψήφους υπέρ και 41 κατά. Ο πρώτος πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων των ΗΠΑ, Φρέντερικ Μούλενμπεργκ, ο ίδιος γερμανικής καταγωγής, φέρεται να έκρινε την ψηφοφορία και να τόνισε πως «όσο πιο γρήγορα οι Γερμανοί μετανάστες γίνουν Αμερικάνοι, τόσο το καλύτερο». Παρόλα αυτά δεν είναι εφικτό να διαπιστωθεί εάν ο Μούλενμπεργκ απείχε από την συγκεκριμένη ψηφοφορία ή έριξε την καθοριστική ψήφο.

Ο μύθος υπήρχε για πολλά χρόνια στη Γερμανία και «μεταπήδησε» και σε άλλες χώρες όμως η Ολλανδία, η Ισπανία και το Ισραήλ. Στην Ελλάδα ο μύθος έγινε γνωστός με την θέση της γερμανικής να παίρνει αρχικά η αρχαία ελληνική γλώσσα. Οι νεοσύστατες Ηνωμένες Πολιτείες κλήθηκαν να αποφασίσουν την επίσημη γλώσσα του κράτους και προτάθηκε η αρχαία ελληνική ώστε να κοπεί κάθε δεσμός με την αποικιοκρατική Αγγλία και να υιοθετηθεί η γλώσσα του μέρους που γεννήθηκε η Δημοκρατία. Η εκδοχή αυτή φέρεται να αποδίδεται από κάποιες πηγές στον Ξενοφώντα Ζολώτα, σύμφωνα με τις οποίες φέρεται να δήλωσε γύρω στα μέσα του 20ου αιώνα: «Ο Ουάσιγκτον, ο Τζέφερσον, ο Άνταμς και άλλοι όταν συνέτασσαν το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών στα 1787 – που ισχύει με μερικές νέες παραγράφους, που ψηφίστηκαν για προσαρμογή στις νέες εξελίξεις, μέχρι σήμερα στον αρχικό κορμό του – είχαν προτείνει η γλώσσα του νέου κράτους να είναι η αρχαία ελληνική, προς τιμή της γλώσσας του Έθνους εκείνου, που πρώτο γέννησε και ελίκνισε τη Δημοκρατία και τη διέδωσε στον κόσμο. Για μία ψήφο μόνο προκρίθηκε και υιοθετήθηκε τελικά η αγγλική αντί της αρχαίας ελληνικής». Η πραγματικότητα είναι ότι ποτέ δεν συζητήθηκε ή υπήρξε αμφισβήτηση ότι τα αγγλικά είναι η ντε φάκτο γλώσσα των ΗΠΑ.

Το Hellenic Quest

Για δεκαετία κυκλοφορούσε ο αστικός μύθος του Hellenic Quest τον οποίο κάποιοι «ασπάζονται» έως σήμερα. Σύμφωνα με το μύθο το Hellenic είναι ένα πρόγραμμα ηλεκτρονικής εκμάθησης της ελληνικής που το κατασκεύασε η Apple και το CNN άρχισε να το διανέμει παγκοσμίως. Μάλιστα ο πρόεδρος της Αpple, Τζον Σκάλι φέρεται να έχει κάνει και δήλωση για το θέμα τονίζοντας: «Αποφασίσαμε να προωθήσουμε το πρόγραμμα εκμαθήσεως της ελληνικής επειδή η κοινωνία μας χρειάζεται ένα εργαλείο που θα της επιτρέψει ν' αναπτύξει την δημιουργικότητα της, να εισάγει νέες ιδέες και θα της προσφέρει γνώσεις περισσότερες από όσες ο άνθρωπος μπορούσε ως τώρα ν' ανακαλύψει».

Σύμφωνα με το Hellenic Quest το ενδιαφέρον για την γλώσσα μας προέκυψε από τη διαπίστωση των επιστημόνων πληροφορικής ότι οι H/Y προχωρημένης τεχνολογίας δέχονται ως «νοηματική» γλώσσα μόνον την ελληνική. Όλες οι άλλες γλώσσες χαρακτηρίζονται «σημειολογικές» γι’ αυτό και οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές θεωρούν την ελληνική γλώσσα «μη οριακή», δηλαδή χωρίς όρια και ταυτόχρονα αναγκαία στις νέες επιστήμες όπως η Πληροφορική, η Ηλεκτρονική, η Κυβερνητική και άλλες. Αναφέρεται μάλιστα πως μέχρι και Ισπανοί ευρωβουλευτές ζήτησαν να «καθιερωθεί η ελληνική ως η επίσημη της Ευρωπαϊκής Ένωσης διότι το να μιλά κανείς για Ενωμένη Ευρώπη χωρίς την ελληνική είναι σα να μιλά σε έναν τυφλό για χρώματα». Το κείμενο που κυκλοφορούσε ανέφερε πως «η μέθοδος διδασκαλίας του στηρίζεται στην προβολή πληροφοριών στην οθόνη του ηλεκτρονικού υπολογιστή με ταυτόχρονη μετάδοση ήχου και κινούμενης εικόνας». Προχωρώντας ακόμα περισσότερο όσοι τον διέδιδαν τόνιζαν ότι μέσω του Hellenic Quest όλος ο κόσμος θα μιλούσε ελληνικά και τελικά η γλώσσα μας θα γινόταν παγκόσμια.

Το κείμενο για το Hellenic Quest κυκλοφόρησε κυρίως μέσω email στα τέλη της δεκαετίας του '90. Στην χώρα μας τον μύθο ισχυροποίησε η αναδημοσίευσή του από πληθώρα εντύπων. Μάλιστα στις 27 Ιανουαρίου του 2008, ως υπουργός Παιδείας, ο Ευριπίδης Στυλιανίδης αναπαρήγαγε τον αστικό μύθο του Hellenic Quest κατά τη διάρκεια εναρκτήριας ομιλίας του στα πλαίσια ετήσιων μαθητικών αγώνων επιχειρηματολογίας, σε μια προσπάθειά του να αποδείξει την σπουδαιότητα της ελληνικής γλώσσας. Η ομιλία έγινε στον χώρο της Παλαιάς Βουλής.

Εμπλουτισμένη μορφή του άρθρου ανέβηκε και στην ιστοσελίδα της ελληνικής πρεσβείας στην Ουάσινγκτον των Ηνωμένων Πολιτειών, η οποία το δημοσίευσε σε περιοδικό της, στις 4 Δεκεμβρίου 2003. Η ψευδής είδηση δημοσιεύθηκε ακόμα και από την Ένωση Ελλήνων Φυσικών, χωρίς επιπλέον στοιχεία.

Η αλήθεια είναι ότι το πρόγραμμα Hellenic Quest δεν υπήρξε ποτέ. O Σκάλι είχε αποχωρήσει πριν χρόνια από την Apple όταν φέρεται να μίλησε ως πρόεδρος της και όλα αποτελούν μια απάτη μου γιγαντώθηκε μέσω αλυσιδωτών email.